AHLAK GELİŞİMİ

[webmaster]

Reklam Alanı

AHLAK GELİŞİMİ = o ns = />
Toplumun, kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilmesi için, onu oluşturan insanların bazı kuralları içselleştirmesi gerekmektedir. Bu kurallardan bazıları, bireyin başkalarıyla nasıl etkili iletişim kuracağı; başkalarını incitmekten nasıl kaçınacağı, genellikle başkalarıyla nasıl iyi geçineceği, diğer bir deyişle, çevresine nasıl etkin bir uyum sağlayacağı ile ilgilidir. Etkin bir uyum ifadesi, toplumca belirlenen bazı kuralların içselleştirilmesiyle birlikte, geçerliliğini yitirmiş kuralların atılması, gerekli olanların tekrar geliştirilmesine katkıyı da kapsamaktadır. Ahlak gelişimi toplumun tüm değerlerine kayıtsız şartsız edilgin bir uyuma değil, topluma etkini bir uyumu sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecidir.
Bireyin ahlak gelişimi belli aşamalar izler. Bu aşamalar bireyin bilişsel gelişiminden bağımsız değil, ona paraleldir.
Toplumun içinde yaşayan bireyler olarak belirli doğru ve yanlış kavramlarını başkalarıyla paylaşmak ve birlikte yaşamanın gereği olan bir takım kuralları izlemeye yetenekli olmak zorunda olduğumuz bilinir. Bizim kişisel mutluluğumuz da toplumda eşitlik ve adaletin varlığı da, bir takım ahlak standartlarının herkesçe kabul edilmesine bağlıdı. Ahlak gelişimi, çocukların, belirli davranışları “doğru” ya da “yanlış” olarak değerlendirmelerine rehberlik eden ve kendi eylemlerini yönetmelerini sağlayan ilkeleri kazanma sürecidir.
Ahlak gelişimi bireyin toplumca kabul edilmiş olan görüşleri, inanışları, değer yargıları ile kültürel çevreye uyumunun gelişimidir. Kapsam bir hayli geniştir.
Araştırmalar ahlaklı davranışın duruma göre özelleşme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Çocukların çoğu belirli durumlarda çalmakta, yalan söylemekte, sahtekarlık yapmakta, diğerleri ise bunları yapmamaktadır; bütün ve bölünmez bir vicdan ya da süper ego kavramı pek az destek bulmaktadır. Bazı bireyler değerlerinden daha tutarlı bir namusluluk göstermektedir; ancak tutarsızlığın daha egemen bir eğilim olduğu söylenebilir.
Öte yandan, yaş, zeka ve cinsiyet farklılığının ahlaki davranışta çok küçük bir payı olduğu, buna karşılık grup yasalarının ve güdüsel etkenlerin daha önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Ayrıca, araştırmalar, yetişkinlerin eylemlerinin sözcüklerinden daha yüksek sesle konuştuğunu ve yetişkin ikiyüzlülüğünün varlığını ortaya koymaktadır.
Ahlaki olgunlaşma, çocuğun kendi vicdanının buyruklarını dinlemeye başlamasıyla ortaya çıkar. Bu olgunlaşma, birey günlük etkinliklerinde ve yaşamın örgütlenmesinde kendi yargısına dayandıkça ilerler. Birey, ahlak ilkelerini özümlemediği ve etkili bir davranış düzenlemesi yaparak eylemde bulunduğu zaman karakter ortaya çıkmaya başlar.
Karakter, ileri düzeyde bir olgunlaşmanın ve yetişkin kişiliğinin temel ve sonuç belirtilerinden biridir.
<H5 MARGIN: 0cm 0cm 0pt">Ahlak Davranışların Özellikleri </H5>
a) Doğruluk: Ahlaki davranışların en önemlisidir. Bunun anlamı hem doğru söyleme, hem doğru düşünme ya da doğru davranış göstermedir.
b) Sorumluluk Duygusu: Sorumluluk duygusu ödev olarak üzerinde alınan ya da verilen bir iş her ne pahasına olursa olsun sonuna kadar yapma ve gerektiğinde bunun hesabını ile ilgili bir duygudur.
c) Özgecilik Duygusu: Özgecilik duygusu kişinin başkalarının iyiliği için çalıştığının bir belirtisidir. Bireyin bencillikten kurtulması ahlakın geliştiğini gösterir.
d) Başkalarıyla Çalışabilme Hali: Bu yetiyi kazanan kimse toplumsal yaşama uyumda daha az sıkıntı çeker.
e) İrade: Kişinin bir şeyi yapmak ve yapmamak yolunda gösterdiği güçtür.
f) Karakter: Bireyin “kendi kendisine egemen olmasını, kendi kendisiyle uyum içinde bulunmasını, düşünüş ve eylemlerinde tutarlı, sağlam kalabilmesini sağlayan özellikler bütünü” bireyin bu özellikler bütününü, uyguladığı ahlaki değerleri oluşturur.
<H6>Ergenlik Dönemindeki Çocuklarda Ahlak Gelişimi </H6>
Ergen, eğer çocukluk çağında iyi bir disiplinde eğitilmiş ve yaşına göre ahlaki gelişimini tamamlamış ise, ergenlik çağında büyük sorunlarla karşılaşmadan davranışlarını olumlu bir şekilde yürütebilme yeterliliğine ulaşabilir.
Ergenler, ana-babanın ve öğretmenin bir davranışının kötülüğü ya da iyiliği hakkındaki yargılarını, körü körüne kabul etmek istemezler. Ergenler, kendi ahlak ölçülerini kendileri kurmaya çalışırlar. Ergenlerin kendileri için geliştirdikleri ahlaki ölçüler, önceki yıllarda edindikleri yaşantılarının üzerinde kurulmakla birlikte, yeni gereksinmelerine cevap verecek biçimde değiştirir.
Ergenlerde ahlaki bilinç oldukça yüksek bir düzeye ulaşmıştır. Artık kendi davranışlarını kendileri denetleyebilmektedir. Bu yüzden kendilerine çok yüksek ahlaki ölçüler seçerler. Gençler ahlaki ölçüler açısından, yalnız kendi kendilerini değil başkalarını da değerlendirirler. Büyük bir hak ve adalet duygusuyla başkalarının yaptıklarını eleştirirler ve bunun sonucu haksız ve kusurlu buldukları ile tartışmalara, kavgalara girişirler. Ergenlik çağının ilk yıllarında görülen, başkalarının kusurlarına hoşgörüsüz olma, ergenliğin son yıllarına doğru azalır. Ergenlik çağının son yıllarına gelen gençler başkalarına karşı daha hoşgörülü olurlar. Ergenler, disipline karşı değildirler. Ancak, ergenlerin istediği disiplin çocukluk yıllarına göre değişmiştir. Ergenlerin kötü davranıştan dolayı cezalandırılmayı ya da yerilmeyi hoş karşılamazlar. Kendilerine verilecek bir çok cezayı çocuksu bulurlar ve bağımsızlıklarını göstermek için bu cezaya karşı gelirler. Ancak övme ergen tarafından kabul görmektedir. Dolayısıyla ergen övülmesi, onun ahlaki gelişiminde büyük bir önem taşımaktadır. Ergenler büyüklerden öğüde dayanmayan bir kılavuzluğun yapılmasını isterler.
Ergenlik yıllarının sonuna doğru, yaşına uygun bir gelişim gerçekleştiren genç, yetişkinler düzeyinde bir ahlaki olgunluğa ulaşabilir. Genç artık, toplumun kendisinden ne beklediğini bilmektedir. Bazı ahlaki kurallara inanmasa bile, hiç kimsenin yeniden kurallar koyamayacağını bilerek, toplumun ahlaki kurallarına uymayı kabul eder. Gencin ahlaki davranışlarında durulaşma ve süreklilik görülmektedir. Gence göre bir davranış bir yerde doğruysa diğer yerde de doğrudur, bir durumda yanlış ise benzeri durumlarda ise benzeri durumlarda yanlıştır.
Ahlaki olgunluğa erişen birey, ahlaki davranışlarını, cezalandırılmaktan korktuğu yada yararlar sağlamak için değil bunlara inandığı için yapmaktadır. Artık birey başkalarının kusurlarını anlayışla karşılamakta, kendini onların yerine koyarak onları anlamaya çalışmaktadır. Toplumun ahlaki kurallarını uygularken kusurlu olduğunda, ahlaki bilincinin sesine kulak vererek kendi kedini eleştirebilir. Yaptığı kötü davranışlardan dolayı kendi kendini suçlar. Böylece kötü davranışlar yapmaktan sakınarak iyi davranışları benimsemeye ve yaymaya çalışırlar. Öğrenciler, ergenlik çağının başlarında, duygusal ahlaki bilinç aşamasından akılsal ve özgeci davranışlar aşamasına geçmeye başlarlar.
<H6>Kohlberg ve Ahlaki Gelişim</H6>
Kohlberg ahlaksal düşünmenin gelişmesini, Piaget’nin kuramına dayandırmış ve ahlaksal düşüncenin gelişimini 3 evre ve 6 düzeyde açıklamıştır.
<H5 MARGIN: 0cm 0cm 0pt">I. Gelenek Öncesi Düzey</H5>
Bu düzeyin en belirgin özelliği cezadan kaçışın söz konusu olması ve ödül beklentisinin ön planda olmasıdır.
1) Ceza ve İtaat Yönelimi: Davranış bütünüyle dışarıdan denetlenir. Dışarıdan gelen emirler, cezalar ve ödüllemeler davranışın yönünü belirler. Cezalandırılan davranış kötü, ödüllendirilen davranış iyidir. Gücü elinde tutan otoritenin (yetişkinlerin) her dediği doğrudur.
2) Bireysellik, Amaca Yönelik Değiş-tokuş: Bireyin gereksinmelerini gideren her şey doğrudur. Karşısındaki ile doğru dürüst bir alışveriş ve değiş tokuş kurabilmek bir kimsenin doğru olduğunu gösterir. Bireyler arasındaki anlaşma ve söz vermelere değer verilir.
<H6>II. Geleneksel Düzey</H6>
Toplumsal kural ve kaidelerin ön planda olduğu durumlardır.
3) İyi Çocuk Olma Yönelimi: Diğerlerini, özellikle kişinin aile üyeleri gibi yakını olan kimseleri memnun etmek için yapılan hareketler doğrudur. Bireyin kendisinden bekleneni yapması en doğru hareket biçimidir.
4) Yasa ve Düzen Yönelimi: Çocuğun algılanması aile içi sorunları aşmış ve tüm toplumu kapsamaya yönelmiştir. Bireyin görevini yapması, yasalara boyun eğmesi, yasayı temsil eden otoriteyi dinlemesi ahlaksal davranış olarak görülür.
<H5 MARGIN: 0cm 0cm 0pt">III. Gelenek Sonrası Düzey</H5>
Evrensel ahlak ilkelerinin ön planda olduğu durumlardır.
5) Toplumla Sözleşme Yönelimi: Yasalar önemlidir, ancak bu aşamada yasalar, istendiğinde değiştirilebilen sözleşmeler olarak görülür. Yasaların amacı toplumun büyük kesimine hizmet edebilmek olduğuna göre, sırası geldiğinde bu amacı gerçekleştiren diğer seçeneklerin düşünülmesinde de bir sakınca olmamalıdır. Sözleşme ve anlaşmalar bir kez yapıldıktan sonra her iki tarafı da bağlayıcı bir özellik taşır. 6) Evrensel Ahlak İlkeleri: Bu aşamada bireyin düşünüşünü temel ahlak ilkeleri belirler. Ahlak ilkeleri ile yasalar arasında çoğu kez bir çelişki olmadığı için ahlak ilkelerine uyan birey kendiliğinden yasaya uygun davranmış olur. Ne var ki, yasa ve ahlak ilkeleri arasında bir çelişki olduğu da, bireyin ahlak ilkelerine uyması beklenir.