Salma Omurgalı Yat Nedir?

[webmaster]

Reklam Alanı

=er2 colSpan=3>Salma Omurgalı Yat Nedir?







Yelkencilik sporuyla ilgilenenlerin tüm ayrıntılarını iyi bilmeleri gereken, bu sporu sevenlerinde hayranlıkla izledikleri Salma Omurgalı Yatlar araştırıldığında ortaya pekçok özellik çıkıyor.


Bir Salma Omurgalı Yat’ın üç ana unsuru vardır:


1) Taşıyıcı unsur: Tekne


2) Yürütücü unsur: Yelken ve Arma


3) Tamamlayıcı unsur: Ekipman



I ) Tekne:


1) Asıl Tekne: Forma verilip, eğrilerle çivilenmiş kontrplak levhalardan vücuda gelir; eğriler tekneye lüzumlu olan sağlamlığı temin eder.


Teknenin yanları (Bordalar) eğrilere tespit edilmiş olup, baş tarafta birleştiklerinden başbodoslamayı teşkil ederler. Borda levhaları kıç tarafta Ayna adı verilen dikey bir levhada birleşirler.


Teknenin alt kısmı, bordaların iç kısmına (alabandalar) baştan başa praçol vazifesi gören ve ıstralya kuşağı denen bir ağaç tiriz ile takvile edilerek bağlanır. Omurga adıı verilen ve baş bodaslamadan kıçtaki aynaya kadar devam edegelen bir ağaç ise, tekneyi pruva – pupa hattında takviye eder. Ayna ise içeriden praçol ile takviye edilmiştir.


Teknenin üst kısımları ise; başta güverte; yanlarda ise küpeştelerden ibaret olup bunlar güverte kemere ve öksüz kemereleri adı verilen arzani ağaçlara istinad eder. Güverte ile bordaların birleştiği yere içten tiriz basılır. Buna mukabil borda ile güverte ve küpeştenin birleştiği yere ise baştan kıça kadar yumru basılır.


Teknede mürettebatın bulunduğu açık yere kokpit veya havuz denmekte olup, burası baş tarafta güverteye konmuş bir mezarna – mendirek ile korunmuştur. Ayrıca puruva – kupa yönündeki iki oturak ile albandadan alabandaya diiğer iki oturak teknenin sabit unsur ve bağlantılarını teşkil eder. Teknenin direği iki bordayı bağlayan oturaktan geçip omurga üzerinde hazırlanmış ıskaça denen yuvasına oturur. Devrildiği takdirde centerboard teknenin batmaması;


a- Güverte altına yerleştirilen hava tankı veya


b- Yan oturaklar altına yerleştirilen polistiren bloklar veya şişirilebilen hava tulumbaları ile sağlanır.


2) Teknenin Sabit Olmayan Kısımları


Tekneye, yönünü muhafaza edebilmesi için: Salma ve istenilen yöne çevrilebilmesi için dümen denen sabit olmayan unsurlar monte edilmiştir.


A) Salma: Teknenin alt ve omurgasını baş-kıç hattında geçip suya dikey olarak giren levhadır. Kendisine özel salma kasasının içinde bulunur. Bu kasanın üst ağzı ise su girmesine engel olmak amacıyla su hattının üzerindedir. Teknenin altından sarkmaması istendiğinde salma kasasının içine çekilir.


B) Dümen ve yeke: Dümen rezeleri üzerinde iki yana dönen kapı gibi kıç aynaya tispit edilmiş bir eleman olup aşağıdaki unsurlardan ibarettir.


a) Dümen Başı: Suyun üstündeki kısım olup, yuvasına yeke sokulur veya takılır.


b) Dümen Palası: Tekneyi istenen yöne çeviren dümenin kısmen suyun içinde kalan parçasıdır. Dümenin kıç aynaya bağlantısı erkek ve dişi iğnecikler ile temin edilmiş olup, bunlar üzerinde dümen, kapı gibi sağa ve sola döner. Dümenin manevra levyesi yekedir. Dümen yeke ile sağa sola döndürülür.



Yeke tek parçadan ibaret ise sabit yeke, bir mafsal ile ucuna ikinci bir parça eklenmiş ise uzutmalı yeke isimini alır ki, buikinci halde dümenci küpeşteye oturup dışarı sarkmakla hem teknenin dengesini sağlar hem de onu yönetebilir.


3) Teknenin Sabit Unsurları:


a) Bazı halatları sabitleştirmeye yarayan takımlar, koç boynuzları, kıstırmalı koç boynuzları vs.


b) Halatların akışına yön vermek veya bunların hareketini sınırlamaya yarayan takımlar, kurt ağzı, köprücük, raylı köprücük gibi.


c) Direği tutan telleri (çarmıhlar) bağlanmasına yarayan takımlar, çarmıh ayakkabıları (landalar), mafsallı ayaklar gibi.


d) Ay ıskarmoz yatağı veya ayakkabısı, rüzgarsız havada kürek takılmak suretiyle teknenin hareket edilmesine yarar.


e) Lavra deliği: Kıç aynanın alt kısmına açılmış bir delik olup karaya çekildiğinde teknenin içindeki suyun akıtılmasını sağlar. Tekne denizdeyken lavra deliği lastik bir top veya bizde adet oluduğu üzre viralı bir parça ile kapatılır.


Galvanizli çelik, bronz veya paslanmaz çelikten takımlar donanımı değişik kısımlar arasındaki müteharrik veya geçici bağlantıları sağlar; kilit ve süngüsü, emniyet kancası, flok kancaları.



II) Donanım


Rüzgar enerjisinin yelkenler yolu ile tekneye intikal ettirilmesinde aracı rolü oynar. Değişik tip donanımlar mevcut olamakla beraber Markoni donanımı ele alınırsa;


1) Sabit Donanım: Arma ve yelkenleri taşıyan donanım olup direk ve bumba ile ıstralya ile çarmıh tellerinden ibarettir.


A) Direk ve Çarmıh Sistemi: Direk, pruva pupa hattında dikey veya çok az geriye meyilli olarak konmuş, ağaç veya metalden imal edilmiş bir donanım parçasıdır.


Direkte kıç tarafa bakan özel oluğun içinden, orsa yakasının gradin halatı geçirilmek suretiyle yelkenin direğe bağlantısı sağlanır.


Direk:


a) Güvertede trosasından geçirilip topuğundan omurga üstündeki Iskaça’sına oturtulur.


b) Pruva-pupa hattı yönünde ise baş bodoslamdaki mafsallı veya mafsalsız mapaya baş ıstralya ile bağlanır.


c) Kemere yönünde ise herbiri yerine göre küpeşte yumru ile tiriz arasına tespit edilmiş olan (landalar) çarmıhlaril bağlanır. Bu çarmıh ayakları bir miktar kıça doğru kaydırılmış olduğundan direğin öne yatmasına engel olur.


Direk üzerindeki çarmıhlar ve ayaklar ise çarmıh ve ıstralyaların direkle bağlantısını sağlar. Kemere yönünde direğe tespit edilmiş gurcataların uçlarından geçen çarmıhlar, direklerin rüzgar etkisi ile bükülmesini önler.


Çarmıh ve ıstralya telleri ile ayakların bağlantısı kilitler ile sağlanır. Baş ıstralya liftin uskur ile gerilir, buna çektirme denir.


Bir çektirme, ters yönde diş açılmış, uçları kancalı iki çubuktan ibaret olup bunlar çektirme bedeninde birleşirler. Çektirme bedeni döndürülmek suretiyle ili ucundaki çubukların kendisine viya edilmesi, dolayısıyla da ıstralyanın gerilmesi temin edilmiş olur.


B) Bumba: Yelkinin alt yakasının tespit edildiği ağaç veya metalden yapılmış yatay bir donanım parçasıdır; çelikten mafsallı, bir parça ile direğin arkaya bakan kısmına bağlanmıştır. Bumbanın yukarı bakan yüzünde bulunan bir oluktan yelkenin alt gradin halatı geçirilmek suretiyle yelken bumbaya bağlanır.


2) Yelkenler ve Sabit Olmayan Donanım


A) Genel Bilgiler: Markoni Donanım (sloop)


a) Biri direğin önünde (flok)


b) Diğeri arkasında (ana yelken) olmak üzere iki üçgen yelkenden ibaret olup, ana yelkenin iki yakası direğe ve bumbaya bağlanmıştır.


Yelken özel keten, pamuk, terylen (dacron) kumaşlardan yapılmış üçgen bir dokudur; her kenarına yaka denir.


a) Orsa yakası: Yelkenin dikey kenarı olup, ana yelkende direğe, floklarda ise baş ıstralyaya tespit olunur.


b) Alt yaka: Yelkenin yatay yöndeki alt kenarı olup, floklarda serbest ana yelkende ise bumbaya tespit edilmiştir.


c) Güngörmez yakası: Yelkenin daima serbest olan üçüncü kenarı olup, ana yelkende direk başından bumba cundasına (ucuna), floklarda ise yelkenin yukarıdaki ucundan ıskotanın bağlandığı yere kadar uzanan kenardır.


Üçgen şeklindeki Markoni yelkenin üç köşesine de şu adlar verilir:


a) Karula yakası: Yelkenin alt ön ucundan tespit edildiği köşesi olup, ana yelkende bumbanın direkle birleştiği ucuna; floklarda ise baş ıstralyanın güverte ile birleştiği yerin arkasındaki mapaya bağlanır.


b) Iskota yakası: Yelkenin, ıskotanın bağlandığı köşesi olup:


ana yelkende bumbanın en gerideki ucu


floklarda ise alt yaka ile güngörmezin birleştiği köşedir


c) Mandar yakası: Yelkenin yukarı çekilmesini (basılmasını) temin eden mandar ipinin bağlandığı ve orsa yakası ile güngörmezin birleştiği köşedir.



B) Flok: Karula yakasından kilitle baş bodoslamadaki mafsallı veya mafsallsız mapaya orsa yakasına dikilmiş bulunan pistonlu flok kancalar ile de baş ıstralyaya bağlanır.


Istralyanın yukarıdaki ucunun direğe bağlandığı yerin hemen altına konmuş bir makaradan geçen ve flokun basılmasına yarayan halata Mandar adı verilir.


Flok basıldığı zaman Mandar iyice gerilir, boşu alınır ve koç boynuzuna volta edilir.


Flok, flok ıskotası adı verilen halatla bir alabandadan diğerine aktarılır. Adı geçen halatın teknenin sancağında kalan yarısına , sancak flok ıskotası , iskelede kalan diğer yarısına ise , iskele flok ıskotası adı verilir.


Güverteye konmuş köprücükler ıskotalara yön verir, halat bunların içinden geçirilir.


C) Ana Yelken: Centerboard yachtlarda ana yelkenin direğe tespit olunan Orsayakasına dikilmiş olan Gradin halatının, bu direkteki oluğun içinden geçirilmesiyle yelken direğe basılır.


Ana yelkenin alt yakasındaki Gradin halatı ise bumbadaki oluğun içinden geçirilmek suretiyle bu yaka da bumbaya bağlanmış olur.


Ana yelkenin mandar yakası Başlık adı verilen metal bir levha ile takviye edilir. Ana yelkenin göngörmez yakası, serbest kalan 3. kenarı olup, belirli bir kavis ile kesilmiştir (kelebek), yelken dikilmiş dar uzun ceplere sokulan çıtalarla (Balena) kavsin şekli muhafaza olunur.


Yelkenin bumba oluğunun içinden geçirilen alt yakasının, karulası bumbanın direğe yakın ucuna vaz edilmiş bir mapaya bağlanır veya kilitlenir. Bumbanın ıskotanın bağlandığı ucu yönünde, oluğun içinden geçirilen alt yaka iyice gerilir ve buradaki mapaya veya bumbaya yelkenin ıskota yakası(radansasından) geçirilen salvolarla, ayar edilerek bağlanır.


Orsa yakası direk oluğuna geçirildikten sonra, direk başlığına oyularak tespit olunmuş mandar makarasından geçen mandar halatı ile yelken direğe basılır. Mandarın iyice boşu alınıp direkteki koç boynuzuna volta edilir.


Ana yelkenin bir taraftan diğerine aktarılması, bir ucu kıç aynaya kilitlenmiş olup, öncelikle bumba ucundaki fırdöndülü makaradan sonra da aynadaki diğer makaradan geçip dümencinin eline varan bir halat ile mümkün olur ki adına ana yelken ıskotası denir.


Diğer tekne tiplerinde veya daha fazla güç sarfedilmesini gerektiren daha büyük satıhlı yelkenlerde, ıskota tekne döşemesine veya salma kasasına tespit olunan birkaç makaradan geçirilir.


Iskotanın bumba makarası, bumbaya tespit olunmuş bir bumba yarım ayna bağlanmış olduğundan, yelkenin camadana vurulması mümkün kılınmıştır.


Iskotanın aynaya tespit olunan makarası bir ray üzerinde hareketlidir. Bu suratle omurga istikametinde yelkenin gerlmesi temin edilmiş olup, rüzgar etkisi ile borlaşmasına engel olunur.