POLONYA’DA GÖRME ÖZÜRLÜLERİN EĞİTİMİ

[binali]

Reklam Alanı

POLONYA’DA GÖRME ÖZÜRLÜLERİN EĞİTİMİ />


Polonya kuzeyinde Baltık Denizi ve Rusya, doğusunda Litvanya, Beyaz Rusya ve Ukrayna, güneyinde Çek Cumhuriyeti ve Slovakya, batısında ise Almanya ile çevrelenmiştir. Yüzölçümü 312,685 (üçyüz oniki bin Altıyüz seksenbeş) kilometre kare, Nüfusu ise 39 milyondur.
Polonya’da komunist rejim döneminde körler özel olarak kurulmuş korumalı işyerlerinde çalışmaktaydı. Bu işletmelerin ürünlerinin pazarlanması devlet tarafından destekleniyor, masrafları devlet tarafından karşılanıyordu. Körlerin barınma, ulaşım, istihtam gibi bütün ihtiyaçlarının karşılanması devlet tarafından sağlanıyordu. Körlere acıma duygusuyla yaklaşılıyor, yardıma muhtaç, başkalarına bağımlı, zavallı insanlar olarak görülüyor, toplumdan soyutlanıyordu. Komunist rejim yıkıldıktan sonra serbest Pazar ekonomisine geçildiğinde her şeyde olduğu gibi körlerin yaşamında da önemli değişimler gerçekleşti. Devletin sağladığı fonlarının önemli bir kısmı kesildi. Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere Avrupa ülkelerindeki görme özürlülerle ilgili örgütlerin bilgi ve deneyimlerinden yararlanma yoluna gidildi. Eski dönemden farklı olarak bağımsızlık, özgürlük, üretkenlik, katılımcılık ve kendine yeterlilik anlayışı körlerin eğitiminde ve günlük yaşamında vazgeçilmez ilke haline gelmeye başladı.
Polonya’da görme özürlülerin eğitimi 11 özel eğitim merkezinde yapılmaktadır. Bu eğitim merkezleri arasında, okul öncesi eğitim, ilköğretim, yüksek okul ve yatılı gymnasium (Cimnasyum) gibi kurumlar bulunmaktadır. Yatılı ve gündüzlü olarak eğitim veren ve sivil toplum örgütleri tarafından yönetilen 3 meslek okulu, 3 rehabilitasyon merkezi vardır. 0-6 yaş grubu arasındaki çocukların erken rehabilitasyonu için 8 özel eğitim merkezi bünyesinde, görme özrünün teşhis edildiği andan itibaren aileleriyle birlikte çocuklara gerekli eğitim verilmektedir. Okul öncesi eğitim dönemi, 3-6 yaş grubundaki çocukları kapsamakta ve bu tür eğitim hizmeti veren 4 merkez bulunmaktadır. Her yıl tüm özel eğitim merkezlerinde yaklaşık 2900 öğrenci eğitim görmektedir. Ders yılı içerisinde yatılı körler okullarında 1570 öğrenci okumaktadır. 1500 civarında çoğunluğu az gören öğrencilerden oluşan görme özürlüler ise, kaynaştırılmış eğitim modeli kapsamında genel okullarda okumaktadır. Ayrıca her ders yılı içerisinde Bydgoszcz’de bulunan özel eğitim merkezinde 30 civarında işitme özürlü körler eğitim görüyor. Radon’da bulunan özel eğitim merkezinde de zihinsel özürlü körlere eğitim veriliyor. Bu alanda 4 adet özel eğitim merkezi vardır. Yetişkin görme özürlüler Cracow (krakov) ve Bydgoszcz’de bulunan rehabilitasyon merkezlerinde yetiştiriliyor. Trikotaj makinelerini kullanma, çanta ve cüzdan yapımı, kitap ciltleme, aşçılık, fırıncılık, serbest ticaret, sepet yapımı, elektrikli alet tamirciliği, örgü işleri, tornacılık, dokumacılık, büro memurluğu, çiftçilik, bahçecilik, döşemecilik, masörlük, ses teknisyenliği, piyano akortçuluğu, telefon santralciliği, bilgisayar programcılığı gibi meslek dallarında eğitim veren lise düzeyinde mesleki ve teknik okullar bulunmaktadır ve bu okullarda öğrencilerin özür derecelerine uygun mesleklerde yetişmeleri sağlanmaktadır. Cracow’da görme özürlüler için özel bir müzik okulu vardır. Warsaw laski’de bulunan lise düzeyinde eğitim veren meslek okulunda İngilizce, Almanca ve Rusça dillerinde yoğun bir yabancı dil eğitimi de veriliyor. Bu okullardan mezun olan öğrenciler için daha yüksek düzeyde eğitim vermek üzere 4 özel eğitim merkezi vardır. Eğitim Bakanlığı tarafından üretilen ders kitapları, görme özürlülere ücretsiz olarak sağlanmaktadır. 1 Eylül 1999 tarihinden itibaren görme özürlülerle ilgili bütün okullar da Polonya’da uygulanan eğitim reformu çerçevesinde görme özürlü öğrenciler için yeni eğitim programlarının uygulanmasına ve yeni ders kitaplarının üretilmesine başlanmıştır. Zorunlu eğitim süresi, Cimnazyumun son sınıfına kadar yani 18 yaşına kadar olan dönemi kapsamaktadır.
80’lerin sonunda ve 90’ların başında Polonya’daki siyasi sistemde meydana gelen değişim, görme özürlülerin eğitimine de yansımıştır. 1989’a kadar bütün okullar devlet tarafından yönetiliyordu ve bütün ülkedeki okulların tamamı Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanmış bir programa göre eğitim veriyordu. Her konu için sadece belirlenen kitapların okutulması zorunluydu. 1990’ların başından itibaren eğitim programlarında adım adım değişiklikler yapılmaya ve daha geniş eğitim seçeneklerine dayalı programlar uygulanmaya başlandı. Okutulan ders kitaplarında da esneklik sağlandı. Merkeziyetçi programın değişmesi sonucu, Yerel yönetimlere de okulları yönetebilme olanağı sağlandı.
Varşova’da Maria Grzegorzewska (girezgorzevska) koleji ve Lublin’de Maria Curiesklodowska (kurieskuladovska) üniversitesinde körlerin eğitimi konusunda öğretmen yetiştirme programı uygulanmaktadır. Lublin şehrindeki üniversitede tam ve yarı zamanlı öğretmen yetiştirme programlarında 60 öğrenciye, Varşova’daki öğretmen yetiştirme kolejinde ise toplam 185 öğrenciye eğitim verilmektedir. Bu programlarda öğretmen adayı tüm öğrencilerin, ilköğretimin birinci ve dördüncü sınıflarında uygulanacak öğretim metodları programlarını, oriantasyon ve bağımsız hareket eğitimini, görme rehabilitasyonunu, okul öncesi eğitimi, günlük yaşam becerileri kazandırma eğitimini, teknoloji destekli eğitim ve rehabilitasyon programını, çift özürlülerin eğitimi programını ve az görenlerin eğitimi programını tamamlamaları zorunludur.
Bağımsız hareket ve oriantasyon eğitim programı, master düzeyinde 140 teorik ders saati ve 30 saat de uygulamalı biçimde verilmektedir. Görme rehabilitasyonu eğitimi programı ise, görme kaybının psiko-sosyal etkileri, az görenlerin görme fonksiyonunu değerlendirme yöntemleri ve görme fonksiyonunu arttırıcı optik cihazların kullanımı gibi konularda yine master düzeyinde 255 teorik ders saati ve 54 saat uygulamalı eğitim biçiminde verilmektedir. Erken müdahale eğitim programı, master programının 3.yılında 45 saat olarak verilmektedir. Ayrıca erken müdahale programını, mezuniyet sonrası düzeyde sürdürmek isteyenlere 250 saat teorik, 50 saat uygulamalı eğitim verilebilmektedir. Öğretmen yetiştirme programlarında uygulanan görme özürlülere bilgisayar eğitimi verme konusundaki programlar, 60 saat sürmekte ve bu dersler genellikle yine görme özürlü uzmanlar tarafından verilmektedir. Çift özürlülerin eğitimiyle ilgili programlar ve günlük yaşam becerileri kazandırma programları 45’er saat sürmektedir.

OKUL ÖNCESİ DÖNEM VE ERKEN MÜDAHALE MERKEZİ
Görme Özürlü Aileleri ve Yakınları Derneği tarafından yürütülen hizmetlerden
biridir. Mayıs 1990’da Varşova şehrinde kurulmuş kar amacı olmayan bir eğitim merkezidir. Ana merkeze bağlı olarak üç ek merkez bulunmaktadır. 0-3 yaş grubu, 3-13 yaş grubu ve 14 yaş grubundaki körler ve çift özürlü çocuklar için eğitim verilmektedir. Bu merkezlerde, Varşova ve yakın bölgelerden 200 civarında çocuk yetiştirilmektedir. Diğer bölgelerden gelen çocuklara uzmanlar tarafından danışma hizmetleri sunulmaktadır. Erken müdahale merkezlerinde tıbbi bakım, psiko-terapi, fizyo-terapi, eğitsel programlar, çocuk gelişimi ve uyumu programları gibi alanlarda hizmet verilmektedir. Genellikle görme özürlü ve çift özürlü çocuklar bu merkezlere 4-8 aylık iken getirilirler. İlk başlarda çocuğun ve ailenin gerçek ihtiyaçları tespit edilir. Daha sonra ev ziyaretleri başlar. Bu ziyaretler, bir psikolog, psiko-terapist ve gerekirse görme terapisti tarafından gerçekleştirilir. Bu tür hizmetler belli bir süre devam eder. Bundan sonra uzman ekip, çocuğun gelişim düzeyini değerlendirir. Çocuğun güçlü ve zayıf yönleri, ailenin sorunları ele alınır. Ailenin özürlü bir çocuğa sahip olmanın yarattığı duygusal sorunlarına özel bir dikkat gösterilir. Bu noktada program koordinatörü tarafından bireysel gelişim konusundaki destekleri formülleştirilir. Aile, çocuğu için neyi, nasıl, niçin yapması gerektiği konularında eğitilir. Yaklaşık 3 ay sonra aileler, eğitim merkezine gelerek uygulamalı eğitim almaya başlarlar. Psikologlar ailenin, duygusal problemlerini ve korkularını, iç çatışmalarını hafifletmek amacıyla karşılıklı konuşarak telkinde bulunurlar. 1 ile 5 yaş arasındaki çocuklar için erken müdahale merkezlerinde küçük gruplar halinde oyunlar, oriantasyon ve bağımsız hareket becerileri, iletişim kurma becerileri gibi konularda etkinlikler yapılır. Aileler ayda bir kendi aralarında toplanırlar. Bu toplantılar onlara, körlük ve diğer özür gruplarıyla ilgili tıbbi, eğitsel ve duygusal konularda bilgi alışverişinde bulunma ve sorunların çözümü konusunda birbirlerini destekleme olanağı sağlar. Erken müdahale merkezi program koordinatörlüğü tarafından seminerler, konferanslar ve paneller düzenlenir. Bu etkinlikler yoluyla aileler ve toplumun görme özürlü çocukların yetiştirilmesi konusunda aydınlatılması sağlanır. Yazan: Halil Köseler