hardwrestler27
19-11-2009, 11:56
Bu sözcüğün aslı Farsça olup “Pehlevan”dır. Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) “güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi, yiğit ve bahadır” anlamına gelmektedir. “Pehlevan - ane” (Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lıkla = pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)casına = yiğitlikle =yiğitçesine) “Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)i” (pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lık = güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)me = yiğitlik) ile ifade edilmektedir. XI (11). Asrın sonlarına kadar Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) dilinde olmayan pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü, İranlılarla savaş ve barış anındaki münasebetlerle Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)lere geçmiştir. Önceleri sadece sıfat olarak kullanılan bu sözcük, sonradan özel isim olarak da kullanıldığı olmuştur.
Aslında mitolojiden genellikle uzak, sosyal yapı ve yaşayışı yansıtan Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarındaki “Alp” tipi, İran destanlarında “Pehlevan” olarak geçmektedir. Diğer yabancı destanlarda olduğu gibi İran destanlarının da mitolojik yönü çok ağır basmaktadır. Buna rağmen “Şahname”’de Turanlılardan (Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)lerden) Peşeng, Efransiyab ve Ercasb hem hükümdar hem de pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) olarak sıkça geçer. Yine Şahname’de adı İranlıların efsane güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çisi Rüstem’inki kadar çok geçen Turanlı (Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)) güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi Efransiyab; güçlü-kuvvetli ve kolay yenilmeyen bir yiğittir. İranlılara göre düşman pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)larının en ünlüsü Efransiyab’tır. Diğer düşman saydıkları Arap, Rum vb… kavimlerin pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)ları, İranlılara göre çok kolay yenilenleridir ve bunları fazlaca ciddiye almazlar.
Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarında ve gerçek hayatta eskiden ve günümüz Orta Asya Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) toplumlarında güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)te galip gelene “Baatır” (Bahtiyar - Kahraman) denir ve o gözle bakılırdı. Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarında pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü “alp” sıfatıyla geçmemektedir. Fakat, savaşlarda güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/) (küreş) geçmektedir. Örneğin, iki düşman ordusu karşılaştığı zaman çoğunlukla iki tarafın alp’i veya savaşçısı güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)ir, kim yenerse zafer o tarafın sayılır. Manas’ta Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çici Koşay Han’ın Çinli Coloy Han’la güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)ip yenmesi gibi.
XII. Asırdan itibaren özellikle Selçuklularda pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) hem isim hem de sıfat olarak geçmeye başlar. Bunda önemli sebep de Tuğrul beyin resmi dil olarak Farsça’yı kabullenmesi de gösterilebilir. Selçuklu emiri Şemsettin İldeniz’in oğlunun adı “Nusret üd din Muhammed Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)” idi. Konya Selçukluları döneminde şimdiki Niğde ilinin adı “Dar ül Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)iye” olarak geçmektedir.
Daha sonraları Şecere-i Terakime/Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)’lerin Soy Kütüğü ve diğer eserlerde pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) adı ve sıfatının geçtiği görülebilmektedir.
Bilindiği gibi bugün Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)iye’de pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi manasına gelmektedir. Hatta güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiler arasında “sen güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi olabilirsin ama pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) olamazsın” esprisi yaygındır. Bunu demekle pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lığın çok iyi bir güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çilik gerektirdiği ya da daha iyi meziyetlere sahip olunduğu vurgulanmaktadır.
Bugün Azerilerin “pahlavan”, Kazakların “baluvan” Kırgızların “balban”, Uygurların “palvan” dedikleri ve güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiyi, hatta iyi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiyi kastettikleri anlaşılmaktadır. Aynı terimi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi için kullandıkları gibi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/) içinde kullanmaktadırlar.
Orta Asya Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) halklarının ata sözleri ve deyimlerinde pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü sık sık geçmektedir. Örneğin, Kazaklar “palvağa on tersi birdey” (Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)a ters-doğru birdir); “Balvandıgtı al al biledi, mırzalıgtı mal biledi” (Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lık güçtendir, efendilik maldandır) vb artırılabilir. Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)menler de buna benzer sözler sarf ederler. “Gaharını yuvdan-, palvan” (Kahrını gizleyen pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)dır) vb. söylemektedirler.
Aslında mitolojiden genellikle uzak, sosyal yapı ve yaşayışı yansıtan Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarındaki “Alp” tipi, İran destanlarında “Pehlevan” olarak geçmektedir. Diğer yabancı destanlarda olduğu gibi İran destanlarının da mitolojik yönü çok ağır basmaktadır. Buna rağmen “Şahname”’de Turanlılardan (Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)lerden) Peşeng, Efransiyab ve Ercasb hem hükümdar hem de pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) olarak sıkça geçer. Yine Şahname’de adı İranlıların efsane güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çisi Rüstem’inki kadar çok geçen Turanlı (Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)) güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi Efransiyab; güçlü-kuvvetli ve kolay yenilmeyen bir yiğittir. İranlılara göre düşman pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)larının en ünlüsü Efransiyab’tır. Diğer düşman saydıkları Arap, Rum vb… kavimlerin pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)ları, İranlılara göre çok kolay yenilenleridir ve bunları fazlaca ciddiye almazlar.
Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarında ve gerçek hayatta eskiden ve günümüz Orta Asya Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) toplumlarında güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)te galip gelene “Baatır” (Bahtiyar - Kahraman) denir ve o gözle bakılırdı. Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) destanlarında pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü “alp” sıfatıyla geçmemektedir. Fakat, savaşlarda güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/) (küreş) geçmektedir. Örneğin, iki düşman ordusu karşılaştığı zaman çoğunlukla iki tarafın alp’i veya savaşçısı güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)ir, kim yenerse zafer o tarafın sayılır. Manas’ta Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çici Koşay Han’ın Çinli Coloy Han’la güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)ip yenmesi gibi.
XII. Asırdan itibaren özellikle Selçuklularda pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) hem isim hem de sıfat olarak geçmeye başlar. Bunda önemli sebep de Tuğrul beyin resmi dil olarak Farsça’yı kabullenmesi de gösterilebilir. Selçuklu emiri Şemsettin İldeniz’in oğlunun adı “Nusret üd din Muhammed Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)” idi. Konya Selçukluları döneminde şimdiki Niğde ilinin adı “Dar ül Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)iye” olarak geçmektedir.
Daha sonraları Şecere-i Terakime/Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)’lerin Soy Kütüğü ve diğer eserlerde pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) adı ve sıfatının geçtiği görülebilmektedir.
Bilindiği gibi bugün Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)iye’de pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi manasına gelmektedir. Hatta güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiler arasında “sen güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi olabilirsin ama pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) olamazsın” esprisi yaygındır. Bunu demekle pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lığın çok iyi bir güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çilik gerektirdiği ya da daha iyi meziyetlere sahip olunduğu vurgulanmaktadır.
Bugün Azerilerin “pahlavan”, Kazakların “baluvan” Kırgızların “balban”, Uygurların “palvan” dedikleri ve güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiyi, hatta iyi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çiyi kastettikleri anlaşılmaktadır. Aynı terimi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/)çi için kullandıkları gibi güreş (http://www.bilgicik.com/Tag/Gures/) içinde kullanmaktadırlar.
Orta Asya Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/) halklarının ata sözleri ve deyimlerinde pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan) sözcüğü sık sık geçmektedir. Örneğin, Kazaklar “palvağa on tersi birdey” (Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)a ters-doğru birdir); “Balvandıgtı al al biledi, mırzalıgtı mal biledi” (Pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)lık güçtendir, efendilik maldandır) vb artırılabilir. Türk (http://www.bilgicik.com/yazi/turk-adinin-anlami-turk-ne-demektir/)menler de buna benzer sözler sarf ederler. “Gaharını yuvdan-, palvan” (Kahrını gizleyen pehlivan (http://www.bilgicik.com/tag/Pehlivan)dır) vb. söylemektedirler.