TÜRKİYENİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

[webmaster]

Reklam Alanı

<I mso-bidi-font-style: TÜRKİYENİN İKLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER = o ns = /> [/I]
<I mso-bidi-font-style: [/I]
Ilıman iklim kuşağında yer alan Türkiye bir subtropikal iklim tipi olan Akdeniz Makroklima’sının etkinlik alanı içinde yer almaktadır. Ancak ülkemizin şu özellikleri de iklimi üzerinde etkili olmaktadır.

<UL MARGIN-TOP: 0cm" ="disc">
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso Üç tarafı denizlerle çevrilidir.
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso Kuzey ve güneyinde kıyı çizgisine paralel uzanan sıradağlar vardır.
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso İç kısımları deniz etkilerinden uzaktır.
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso Batıdan doğuya doğru ülkenin seviyesinden yüksekliği giderek artmaktadır.
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso Kuzeyinde kutupsal, güneyinde tropikal hava kütlelerinin etkisi altındadır.
MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-list: l1 level1 lfo1; tab-stops: list 36.0pt" ="Mso Uzaklardaki yüksek basınç merkezleri(antisiklon sahaları) ile yine uzaklardaki alçak basınç alanları(siklon sahaları) nın etkisi altındadır.[/list]Şimdi Türkiye’nin iklimini etkileyen faktörleri ayrı ayrı inceleyelim.
1.1 Matematik Konum
Türkiye Kuzey Yarımküresi’ nde 36<SUP>o</SUP>-42<SUP>o</SUP> kuzey enlemleri arasında uzanan bir ülkedir. Ülkemizin güneyi ve kuzeyi arasından altı enlem geçer. Ekvatordan36 enlem, Kuzey Kutup Noktası’ ndan ise 48 enlem uzaklıktadır. Ekvator ile Kuzey Kutbunun ortasına yakın bir yerde olmanın özelliklerini gösterir.
Büyük iklim kuşakları bakımından ele alındığında, Türkiye’ nin bütün yıl boyunca belli bir hava kütlesinin hakimiyeti altında olmadığı görülür. Bu doğaldır da, çünkü ülkemiz, iklimlerin geçiş alanı üzerindedir. Yukarıda söyledik; güneyi ile kuzeyi arasında altı enlem geçmektedir. Dolayısı ile kuzeyi ile güneyi arasında sıcaklık farklılığı da vardır. Sıcaklık kuzeyden kuzeyden güneye doğru artar.
1.2 Özel Konum
Türkiye Asya, Avrupa, Afrika kıtalarının merkezinde bulunmaktadır. Etrafı denizlerle çevrilidir. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması sıcaklığını etkilemektedir. Denizlerin ılımanlaştırıcı etkileri kıyı kesimlerinde, özellikle kışın belirgin bir biçimde görülür. Denizlerin nemlilik ve yağış ile basınç ve rüzgarlar üzerinde de etkileri vardır.

1.2.1. Çevresindeki Denizlerin Etkileri
Kara ve denizlerin ısınmaları farklıdır: denizler geç ısınır geç soğur; karalar çabuk ısınır çabuk soğur. Türkiye’ nin üç tarafının denizlerle çevrili olmasının sıcaklık üzerindeki etkisi özellikle kış mevsiminde görülür. Denizler kışın, kıyı kesimlerinde ılımanlaştırıcı etki gösterirler. Doğu Karadeniz ve Doğu Akdeniz kışlarının ılık olması buradaki basıncın da bir dereceye kadar alçak basınç olmasına yol açar. Ülkemizde kıyılardan iç kesimlere geçildiğinde sıcaklık birden düşer.
1.2.2. Çevresindeki Kara Kütlelerinin Etkileri
üç taraftan denizle çevrilmesine karşın, Anadolu, doğuda Asyanın gövdesine, geniş bir şekilde bağlanmış bir kara parçasıdır. Bu yüzden büyük bir bölümünde iklim karasal özellik gösterir. Buna benzer durum Trakya’nın iç kısımlarında da görülür.
Türkiye’nin çevresinde bulunan , Asya, Avrupa ve Afrika’ nın ısınma ve soğuması ülkemiz iklimini etkilemektedir. Örneğin Sibirya’daki soğuk kış, yurdumuzu Kuzeydoğudan başlayarak iç kısımlara kadar etkilemekte ve kışların yurdumuzda sert geçmesine neden olmaktadır. Yazın da Asya kıtası ve çevremizdeki karaların ısınması yine yurdumuz üzerinde etkili olmaktadır.
1.2.3. Çevresindeki Basınç Merkezlerinin Etkileri
Büyük iklim kuşakları bakımından ele alındığında, Türkiye’ nin bulunduğu alanda yıl boyunca tek bir hava kütlesi egemen olmuyor. Başka deyişle iklim bakımından bir geçiş sahası üzerindedir.
Ülkemizin kuzeyinde kutupsal hava kütleleri, güneyinde ise tropikal hava kütleleri yer almıştır. Böyece Türkiye kışın kutupsal, yazın tropikal hava kütlelerinin etkisi altında kalır.
Türkiye’nin iç ve doğu kısımları, kutupsal hava kütlelerinin etkisinden daha geç kurtulduğu için, daha karasal bir karakter gösterir.
Türkiye’nin atmosferindeki hareketlerin önemli bir faktörü de uzaklardaki yüksek basınç alanlar(antisiklon sahaları) dır. Bunlar Asor ve Sibirya Antisiklon Merkezi ile Afrika&gt;’nın kuzeyindeki ve Akdeniz’ in batısındaki antisiklon merkezleridir.
Uzaklardaki alçak basınç alanları(siklon sahaları) ise İzlanda Alçak Basıncı, Karadeniz’ in doğusundaki alçak basınç, Basra Alçak Basıncı ve Akdeniz’ in doğusundaki alçak basınçtır.
Türkiye’ de kış, Sibirya yüksek Basıncının güçlü ve zayıf olmasına göre şiddetli ya da hafif geçer. Sibirya Yüksek Basıncı, Kuzeydoğudan başlayarak Doğu Anadolu’da kışların sert geçmesine neden olur. Eğer Asor Yüksek Basıncı ile birleşirse şiddetli kuru soğuklar görülür. Ama İzlanda kökenli alçak basınç Türkiye’ yi etki alanına alırsa, o zaman da kış mevsiminde baharı andıran günler yaşanır.
1.2.4. Yeryüzü Şekillerinin Etkileri
Türkiye’ de dağlar batıdan doğuya doğru uzanırlar. Özellikle Kuzey ve Güneyde kıyıya paralel uzanan dağlar, hava kütlelerinin iç kısımlara sokulmasını önler. Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde bu dağlar, kıyı ile iç kesimler arasında bir set halinde yükselirler. Buna karşılık batıda, dağlar denize dik bir şekilde uzandığı için deniz etkileri iç kısımlara sokulabilmektedir.
Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde dağların batı-doğu önlü uzanmaları, kutupsal ve tropikal hava kütlelerinin hareket yönlerine ters bir uzanıştır. Bu ters oluşa, dağların yüksekliği de eklenince, o hava kütlelerinin yayılmaları güçleşmekte; akım yönlerinde sapmalar olmaktadır. Örneğin Toroslar kışın tropikal havanın iç kısımlara; iç kısımlardaki kutupsal havanın da güney kıyılarımıza sokulmasını güçleştirmektedir. Aynı şekilde kutupsal hava kütleleri Karadeniz Dağları’ nı kuzeyden aşamaz.
Dağların, hava kütlelerinin hareket yönüne uzanması ülkemizdeki nemlilik ve sıcaklığın farklılaşmasına da neden olmaktadır. Örneğin kuzeyde Karadeniz Dağları, güneyde Toros Dağları’nın denizden gelen hava kütlelerini tutması, buralara düşen yağışın miktar, süre ve şiddetinin artmasına neden olmaktadır. Doğu Akdeniz Bölgemiz bütünüyle yüksek olduğu için, kış ve yaz sıcaklık ortalamaları da düşüktür. Bu bölgemizde yıllık yağış ortalamaları da deniz seviyesinden daha az yüksek olan İç Anadolu Bölgesi’ nden fazladır.