Doğa sporlarında giyim

[binali]

Reklam Alanı

width="95%" border=1>



DOĞA SPORLARINDA GİYİM VE KULLANILAN BAZI MALZEMELER
Bu bölümde dağcılık, mağaracılık ve benzeri doğa sporları ile kampçılıkta kullanılan malzemeler kaba hatlarıyla tanıtılmaktadır. Malzeme seçimi yapılırken aşağıdaki kriterler dikkate alınmalıdır.
-Yapılması planlanan etkinliğin türü ve süresi
-İklim
-Malzemenin ağırlığı
-Fiyat
Malzeme alırken fiyat genellikle en önemli belirleyici olsa da, kaliteli ve nispeten pahalı bir ürünün, iyi bakıldığında, daha uzun süre dayandığı akıldan çıkarılmamalıdır. Aşağıdaki liste her ne kadar elimizdeki en son bilgilerden derlense de, outdoor malzemesi üreten firmalar, ürün yelpazesi ve teknoloji hızla genişlemektedir. Sürekli olarak daha kullanışlı, daha hafif ve daha ucuz ürünler piyasaya sürülmektedir. Bu nedenle, seçim yapılırken aşağıdaki özelliklerin yanı sıra, yeni çıkan ürünler de dikkate alınmalıdır.
ANORAK :
İç malzemesindeki kaz tüyü oranı % 70 - % 90, dış kumaşı gore-tex, sympatex vb. olan anoraklar tercih edilmelidir.
Ancak, gore-tex, sympatex gibi kumaşlar çok pahalıdır. Özelliği vücuttaki teri dışarı verebilmesi, fakat dışardan gelen suyu (yağmur vb.) içeri almamasıdır. Rüzgar da geçirmezler. 1 cm2 de 1.5 milyar delik vardır. Bunun dışında bu özelliğe sahip benzeri kumaşlar da kullanılabilir.
Anoraklarda kumaş kadar, dikiş tekniği de önemlidir. Isı kaybı en fazla dikiş yerlerinde olduğu için, iki kattan oluşan ve katlardaki dikişleri farklı konumlarda olan anoraklar tercih edilmelidir.
YAĞMURLUK :
Alt ve üstün ayrı ayrı giyilebildiği iki parçalı takım alınmalıdır. Gore-tex, sympatex, vb. tercih edilmelidir. Bunun dışında diğer normal yağmurluklar da kullanılabilir. Normal yağmurluklar kesinlikle deterjanla yıkanmamalıdır. Çünkü üzerindeki yağmur geçirmeyen özel tabaka deterjan sayesinde çözülür ve özelliğini kaybeder. Yağmurluk bu yüzden sabunlu suyla ya da sabunlu ıslak bezle temizlenmelidir. Özelliğini kaybetmiş yağmurluklara sprey sıkılarak aynı özel tabaka geri kazandırılabilir. Kışın anorağın üstüne giyilebilir.
Yağmurluk pantolonunun yanlarının tamamı ya da paça kısmı fermuarlı olanları tercih edilmelidir.

İÇ GİYİM :
Termal özelliği olan giysiler kullanılır. Doğa sporunda ağırlık ve yer önemli olduğundan aşağıdaki giysiler kullanılmalıdır.
*İÇ ÇAMAŞIR :
Ortam çok soğuk olacaksa iç çamaşır olarak fleece (ince termal giysi) kumaşlı çamaşırlar kullanılmalıdır. Uzun paçalı ve külotlu çorap tipinde alt iç çamaşırı tercih edilmelidir. Bunun dışında yünlü içlikler de kullanılır.
*POLAR :
Polarlite ve polarplus olmak üzere iki tipi vardır. Polarplus, polarlite göre daha kalın bir modeldir. Sweet ve T-shirt olarak kullanılan giysilerdir. Polarlite'ın ayrıca pantolonları da vardır. % 100 Dacron kumaşı kullanılır. Pahalı bir giysidir. Avantajı çok hafif olması, su tutmaması ve suyu geçirmemesidir.

ELDİVENLER :
Genel amaçlı kullanımlar için parmaklı eldiven alınmamalıdır. Çünkü parmaklar birbiriyle temas halinde olmadığından ısı kaybı daha erken olacaktır. % 100 Dacron kumaşlı eldivenler ya da ara tabakasında özel izolasyon maddesi olan iki katlı eldivenler tercih edilmelidir. Özel amaçlar için değişik tipte eldivenler kullanılabilir.
BAŞLIKLAR :
En fazla ısı kaybı baş üzerinden olacağından, başı tamamen kapatan başlıklar tercih edilmelidir.
Kayakçı beresi, tiftik ve benzeri bereler kullanılabilir. Gerçek tiftikten ve yünden yapılmış bereler, yüze sürtüldüğünde yüzü tahriş etmemelidir.
GÖZLÜKLER :
Fırtına ya da kayakçı gözlüğü kullanılırsa % 100 uv. emici ve çift camlı olmasına dikkat edilmelidir. Çift camlı olmasının sebebi buğulanmayı önlemektir.
Yürüyüş sırasında gözün rüzgar, ışık, vb. dış etkilerden korunması için gözlük kullanılır. Renkli, u.v. emici kar, kayak ve fırtına gözlükleri kullanılır. Sorun yaratmaması için gözlüğe askı takılması kesinlikle yararlıdır.
AYAKKABILAR:
Doğa sporu yapmak için en gerekli malzeme ayakkabıdır. Doğa sporcusunun sağlıklı bir etkinlik yapması için temel malzeme olan ayakkabıların çeşitli etkinliklere, değişik doğa koşullarına göre seçilmesi gerekir. Ayakkabısı koşullara uygun olmayan sporcu ya üşüyecek, ya yorulacak ya da acı çekecektir. Bu yüzden ayakkabı seçimi çok önemlidir.
Ucuz olan malzemenin aslında ekonomik olmadığı ve tehlikeler doğuracağı unutulmamalıdır. Birden çok deneme sonunda ayakkabı alınmalıdır.

Günübirlik Yaz Yürüyüşleri İçin Kullanılan Ayakkabılar :
Yürüyüş zemini kuru ve rahatsız edecek kadar taşlık (çarşak) gibi engebeli değilse normal spor ayakkabılar kullanılabilir. Kullanılacak spor ayakkabılarda dikkat edilecek noktalar;
Bileği tutacak şekilde boyunlu olmalıdır. Çünkü, hafif engebeli zeminde yürüyüş anında olabilecek bilek burkulmaları ve ufak taş parçalarının ayakkabı içine girmesi önlenmiş olur.
Tabanı mümkün olduğunca kalın olmalıdır. İnce tabanlı yürüyüş ayakkabısı, zeminden gelen rahatsız edici etkenlere karşı ayağı koruyamaz.
Ortopedik olmalıdır.
Ayakkabı nefes alabilecek yüzeye sahip olmalıdır. Aşırı terlemeyi önlemek için nefes alabilen dış yüzeyli ayakkabılar seçilmelidir.
Yumuşak ve tabanı aşırı bükülebilen spor ayakkabılar dağda giyilmemelidir. Bu tip ayakkabılar trekking faaliyetlerinde tavsiye edilmeyen ayakkabı tipleridir. Nedenini aşağıda anlatacağımız ayakkabı tiplerini incelediğimizde göreceksiniz.

Trekking ve Dağ Tırmanışlarında Kullanılan Ayakkabılar :
Dağ ayakkabıları aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır.
Vibram ya da benzeri taban : Ayakkabının altının kalın ve sert bir kauçuktan yapılmış olması, özellikle iri yiv setlerinin bulunması gerekir. Bu özellikteki tabanlar zemini tutar ve kaymayı önler. Yine bu niteliklerden dolayı, ayakkabının kayanın sadece ufak bir bölgesine basması ile denge sağlanabilir. Ayrıca bu özellikteki taban, eğimde toprak ve ot üzerinde kaymayı da önler ve dengeyi sağlar.
Ayakkabı yapısı : Yaz etkinliklerinde uygun kumaş malzemeli ayakkabılar kullanılır. Kış etkinliklerinde ise malzeme deri ya da plastik olmalıdır.
Vibram yere sağlam yapıştığı halde, ayağı yana kaydırır ve böylece dengeyi bozar. Bunun için nispeten sert olmalıdır. Olabildiğince az dikişli olmalıdır. Ayakkabının ayak bileğini örtmesi gerekir. Bunun faydası dengeyi sağlamak ve bilek burkulma olasılığını en aza indirgemektedir.
Bağcıklar bilekten itibaren geçmeli olmalıdır. Aynı şekilde bağcıkların olabildiğince ayakkabı burnuna yakın olması gerekmektedir. Çünkü donmuş olan ayakkabıdan, ayağın çıkması zorluğu ile karşı karşıya kalınacaktır.
Ayakkabı kalın çorapla giyildiğinde parmakların hareket edebilecek genişlikte olması şarttır. Unutmamak gerekir ki donmayı önleyen parmakların hareketi ve parmak uçları ile ayakkabının burnu arasında kalan havadır. Ayakkabının gereğinden büyük olması ise yürümeyi güçleştirir.
Kış teknik tırmanışlarında (kar ya da buzul tırmanışlarında) sert yapılı ayakkabılar kullanılır. Bu ayakkabılardan bir tanesi plastik ayakkabılardır. Bu ayakkabıların en büyük özelliği iki kısımdan oluşmasıdır. Dış kısım plastikten, iç kısım (mesh) ise uygun kumaş ya da deriden imal edilmiştir. İç kısım ile dış kısım arasında hava boşluğu olduğu için ayağın ıslanması, donması söz konusu değildir. Tabanı vibram olmalıdır. Bu tip ayakkabılara otomatik krampon takılabildiği için kullanımı pratiktir.
Kaya tırmanışlarında friction adını verdiğimiz ayakkabılar kullanılır. Bu tip ayakkabıların en büyük özelliği ayağı tamamen sarması ve ayağın şeklini almasıdır. Bu tip ayakkabıların numarası günlük giydiğimiz ayakkabının numarasından bir numara küçük olmalıdır. Nedeni ayağı çok iyi bir şekilde sarmasını sağlamak içindir.
Uzun zaman ağır bir çanta taşınması ve yüklü olarak yamaçlardan inilmesi halinde bazı ayak rahatsızlıkları ve kabarcıklar meydana gelir. Yamaçlardan inilirken bütün yük parmak uçlarına yüklenir ve buralarda yaralanmalara neden olur. İşte bunların önlenmesi için ayağın kavisine oturan ortopedik ayak altlıkları kullanılır. Böyle bir durumda vücut ağırlığı ayağın kavisine de yüklendiğinden, tabanda ya da ayağın ön altında kabarcıklar meydana gelmez. Bazen ortopedik altlığın kalınlığı yeterli gelmez, yani buna rağmen ayağın altı acımaya başlar. O zaman keçeden kesilmiş parçalar ayak kavisinin altına (ortopedik altlığın üstüne) konmak suretiyle ayağın gerektiği kadar ayak kavisine bindirilmesi sağlanır.
Yağmurlu ya da karlı ortamlarda yapılan yürüyüşlerde ayakkabıya silikon, vazelin, Nikwax gibi maddelerin sürülmesi, su ya da kar suyu emmesini en aza indirger. Bu işlem deri yüzeye sahip ve gore-tex, sympatex, vb. olmayan ayakkabılara uygulanır.
Sentetik maddeden yapılmış ayakkabılar kullanıldıktan sonra yıkanır ve kurulanır. Sonra serin bir yerde saklanmalıdır. Deriden yapılmış ayakkabılar ise yıkandıktan ve kurulandıktan sonra badem ya da kuyruk yağı ile yağlanarak serin bir yerde saklanmalıdır.


SIRT ÇANTALARI
Omuz ve bel kolonları olduğunca kalın olmalıdır. Omuzun yorulmaması ve bel kolonlarıyla da çantayı kalçamızda taşımak için kolonların kalın ve geniş olması istenir. Omuz kolonları ayrıca sert olmalıdır. Bunun dışında göğüs kolonunun da olması bir avantajdır. Böylece omuz kolonları birbirine yaklaştırılmak suretiyle de çanta sırtta daha uzun süreli ve iyi bir pozisyonda taşınmış olunur.
Çantada bulunan omuz ve bel kolonları bayanlara ve erkeklere göre farklı pozisyonlarda üretildiği için çanta alırken kişinin cinsiyetine göre alınmalıdır. Fakat bazı firmalar ayarlanabilen kolonlu sırt çantaları üretmektedir. Bu tip çantalarda bu problem yaşanmaz.
Sırt sistemi tümüyle sırta oturacak şekilde olmalıdır. Sırt sisteminde hava boşlukları gibi sırtı terletmeyecek özel donanımlara sahip olmalıdır.
Sırt çantasının kumaşı suyu geçirmemeli ve yırtılmama özelliğine sahip olmalıdır. Günümüzde kullanılan bu tip kumaşlardan bazıları Cordura, Ardura, KS-100T, KS-100E, KS-1000T dir. Eğer çantanın tamamı bu tip kumaşla kaplanmamış olsa bile tabanı ve üst kapak kısmı mutlaka bu tip kumaşlardan olmalıdır.
Sırt çantası mümkün olduğunca büyük (70 lt' den fazla) olmalıdır. Çünkü küçük bir çantayı büyütmek imkansız iken büyük bir çantayı küçültmek çok kolaydır ve fazla bir ağırlık olarak kesinlikle nitelendirilemez.
Sırt çantası mutlaka iki kısımlı olmalıdır. Böylece alt kısma yerleştirilmiş malzemeye çok hızlı ve rahat bir şekilde ulaşılabilir. Bunun dışında üst kapak üzerinde bir küçük gözün bulunmasıyla acil ve yürüyüş sırasında lazım olabilecek küçük eşyalar bu göze konulabilir.
Mümkün olduğunca cepli ve portatif olmalıdır. Çantanın üzerinde; kazma, krampon, vb. teknik malzemenin taşınabilmesi için aksesuar perlonlarına sahip olması gerekir.
Üç tip sırt çantası vardır. Bunlar;
Plastik enjeksiyonlu sırt sistemine sahip çantalar : Hafif olmaları ve ağırlık noktasını olabildiği kadar yukarıda bulunmak amacı ile geniş olmayıp yüksek ve alt bölümleri de üsten biraz daha dar olarak yapılmıştır. Bu tip çantaları alırken dikkat edilecek noktalar aşağıda verilmiştir.
Demir türevi ve plastik enjeksiyonu olmayan yani sırt iskeletine sahip olmayan çantalar : Bu tip çantalar yürüyüş ve dağcılık faaliyetlerinde ağırlık noktası değişken olduğundan sırtı sürekli rahatsız eder. Ancak hafifliği çok büyük bir avantajdır. İyi yerleştirildiği taktirde rahatlıkla kullanılabilir.
Alüminyum ve türevi malzemeler kullanılarak yapılan iskeletli çantalar : Tek avantajı ucuz olmasıdır. Armut biçimindeki ve demir türevli arkalıklı bu tip sırt çantaları artık dağcılıkta kullanılmaz olmuştur. Ağırlık noktası aşağılarda olan bu çeşit sırt çantaları ile yürüyüş çok yorucudur, Çanta arkaya çeker, dengeyi sağlamak için dağcı öne doğru eğilmek zorunda kalır. Ayrıca düşmede ve yuvarlanmalarda en azından yaralanmalara neden olur. Bu yüzden kullanılması tavsiye edilmez.
SIRT ÇANTASININ YERLEŞTİRİLMESİ
Çanta omuza yüklenmemeli, bele yaslanmalı ve kalçalara oturmalıdır. Anormal bir omuz ağrısı olmasının sebebi çantanın omuza yüklenmesi ve hatalı doldurmadır. Dağa gitmeden önce çanta yüklü durumda iken ayar denemeleri yapmak gerekir.
Çanta dengeli yüklenmelidir (Enerji tasarrufu bakımından bu husus çok önemlidir). Yolda lazım olanlar en üst göze ya da bel çantasına konmalıdır. Uyku tulumu, anorak ve ancak kamp kurulduktan sonra çıkarılacak malzeme en alta ve bunun da üzerine çadır konulmalıdır.
Yiyecekler, benzin ya da ispirtonun konduğu gözden başka bir yere yerleştirilmelidir. Benzinin ve ocağın çantanın yanına monte edilen ceplerde taşınması gerekir.


UYKU TULUMLARI
Bütün dağcılık malzemelerinde olduğu gibi, uyku tulumu da titizlikle seçilmesi gereken malzemelerdendir. Sıcak ve rahat geçen bir gecenin, sporcunun ertesi günkü performansını olumlu yönde etkileyeceği açıktır. Uyku tulumu kendiliğinden ısı üretip vücudu ısıtan bir malzeme değildir. Amaç ısı kaybını minimuma indirmektir. Bu ancak geceleyin kimsenin tulumun içinde kalan havayı ısıtması ile mümkün olacaktır. bu yüzden tulumun içinde uygun bir boşluk kalmalı ve çok kalın şeyler (anorak gibi) giyerek tuluma girilmemelidir. Tulumun içinde terlemek ısı kayıplarına ve daha sonra da üşümeye yol açar.
Uyku tulumlarını mevsimlere göre sınıflayabiliriz. Tek mevsimlik (yazlık), üç mevsimlik (bahar ve yaz), dört mevsimlik (kolay kış şartları) ve ekspedisyon koşulları.
Kullanılan malzeme açısından incelersek; kaz tüyü içerikli, sentetik madde içerikli ve pamuklu-yün içerikli uyku tulumları vardır.
KUŞ TÜYÜ TULUMLAR :
1- Kuş, Tavuk, Ördek, vb. tüyü içerikli uyku tulumları : Tüyler kılcal bir damar etrafında oluştuğundan kılcal damar fazladan bir ağırlıktır ve izolasyon özelliği iyi değildir. Kaz tüyüne göre sıkışma oranı ve izolasyon özelliği daha az, ağırlığı daha fazladır.
Kaz tüyü içerikli uyku tulumları : Kazın boyun bölgesindeki tüylerden yapılan uyku tulumlarıdır. Bu tip kaz tüyünün en büyük özelliği bir çekirdek etrafında tüylerin oluşmasıdır. Böylece tüy daha fazla sıkışabilecek, açıldığında çevresinde oluşan hava odacıkları sayesinde daha fazla hacmi kaplayacaktır. Şu anda bilinen en iyi izolasyon maddesi kaz tüyüdür.
Bu tip uyku tulumların tek dezavantajı ıslandığı zaman izolasyon özelliğini tamamen kaybetmesidir. Çok uzun bir sürede kururlar.
B - SENTETİK TULUMLAR :
Qualofill, hallofill, polarguard, vb. izolasyon maddesi içerikli uyku tulumları : Bu tip uyku tulumları ıslandığında dahi sıcak tuttuğundan ve daha çabuk kuruduğundan tercih edilmektedir. Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde bu tip izolasyon maddeleri çok iyi durumlara gelmiş, ısı geçirgenlikleri en aza indirgenmeye (kaz tüyüne yakın) başarılmıştır.
Adi elyaf içerikli uyku tulumları : Yaz mevsiminde ve alçak irtifada kullanılabilir. 0 ° C nin altında kullanılması tavsiye edilmez. Bu tip uyku tulumlarına Polonya uyku tulumları örnek olarak verilebilir.
PAMUK - YÜN GİBİ MALZEMELİ TULUMLAR :
Ağır olması, ıslandığında kurutulamaması, sıkışma ve izolasyon özelliğinin çok az oluşu nedeniyle dağcılıkta kullanılmaz.
Gore-tex, sympatex gibi suyu ve rüzgarı geçirmeyen kumaşlarla kaplanmış uyku tulumlarının bakımı çok dikkatli ve özenle yapılması gerekir. Uyku tulumları faaliyet süresi haricinde torbasının dışında, şişirilmiş bir pozisyonda, kuru ve serin bir ortamda saklanmalıdır. Tulum asılarak saklanmalıdır. Uyku tulumu torbasına katlama, sarma yöntemiyle yerleştirilmez. Çünkü tulum sürekli aynı kıvrım yerinden sıkışacağı için bu bölgeler zamanla şişme özelliğini kaybederek deforme olur. Bu yüzden uyku tulumu torbasına yerleştirilirken rasgele torbaya sıkıştırılarak konulur.
Alınacak Uyku Tulumunda Dikkat Edilecek Özellikler :
Uyku tulumu mumya dizaynlı olmalıdır. Omuz kısmı genişken ayak ucu dar olacaktır. Böylece uyku tulumunun içi ısıtılırken fazladan yer kaplayan hava miktarı ve buradan kaçan ısı önlemiş olur.
Uyku tulumunun mutlaka başlığı olmalıdır. Böylece baş kısmından kaçacak ısı da engellenmiş olur.
Uyku tulumunun fermuarları plastikten ve iri olmalıdır. Küçük ve metal fermuarlar çabuk donar ve açılmaları zordur.
Sağ ve sol fermuarlı tulumları birleştirerek iki kişilik uyku tulumu elde edilebilir. Bu yolla donmakta olan bir kişi, bir başkasının aynı tuluma girmesi ile donmakta olan kişinin sıcaklığını arttırarak, tehlikeli durumdan kurtarılabilir. Bu amaç için sağ ya da sol fermuarlı olmak üzere iki farklı tulum olmalıdır.
İç kumaşı pamuklu tulum tercih edilmelidir. Böylece pamuklu kumaş vücudu terletmez.
Uyku tulumu vücuda ne tam yapışacak kadar dar olmalı ne de gereğinden fazla boşluk olmalıdır. Gece kuruması ya da donmaması gereken malzemelerin tulumun içine alınması yararlı olacaktır. Ayrıca tulumun içinde kalacak bir miktar sıcak hava kişiyi gece boyunca sıcak tutacaktır.

MATLAR
Uyku tulumu ile zemin arasında bir yalıtım malzemesi olarak kullanılır. Üç ana tipe sahiptir.
POLYETHENE - KÖPÜKLÜ MATLAR : Bu tip matlarda dikkat edilecek en önemli özellik iz bırakmamasıdır. Yani matın herhangi bir tarafına tırnak batırdığımız zaman kısa bir süre sonra bu iz kaybolmalıdır. Böylece mat ezildikten sonra tekrar eski kalınlığına gelerek deforme olmayacaktır. Aksi taktirde mat sürekli ezildiğinde kalınlığı düşecek ve izolasyon özelliği zamanla düşecektir. Mattaki izin kaybolma süresi ne kadar kısa olursa mat o kadar kalitelidir diyebiliriz. Ayrıca bu tip matların doğal yollarla yırtılması imkansız gibidir.
AMYANT - ALÜMİNYUMLU MATLAR : Kış ya da buzul tırmanışlarında matın nemi ve soğuğu daha az çekmesi için amyant - alüminyum karışımı özel kılıflar matlara geçirilmek suretiyle matın izolasyon özelliği arttırılır.
HAVA ŞİŞMELİ MATLAR : Mattaki hava alma kapakçığı açıldığı zaman içindeki özel imalat sünger sayesinde havayı emerek şişen matlardır. Çok küçük hava odacıklarına sahip olduğundan çok iyi izolasyon özelliğine sahiptir. Ayrıca içindeki hava boşaltıldığında çok az yer kaplar ve diğer matlara göre daha hafiftir. Tek dezavantajı diğer matlara göre çok pahalı oluşudur.Deniz yatakları dağda mat olarak kullanılmaz. Çünkü içerisindeki hava bütün bir haldedir. Bu yüzden tüm havanın sıcaklığı düşecektir. Ayrıca çok ağırdır ve sıkışma özelliği olmadığından çok yer kaplar.
Alınacak matın genişliği en fazla 60 cm olmalıdır. Yani uyku tulumunun genişliği kadar olmalıdır. Matın uzunluğu ise uyku tulumunun baş kısmı haricindeki uzunluğu kadar olmalıdır. Baş kısmının altına sırt çantasını koymakla yastık ve yükseklik sağlanmış olur. Ayrıca gereksiz uzunlukta mat ta taşınmamış olunur. Kış ve yaz faaliyetlerinde farklı kalınlıkta matlar kullanılır. Kış faaliyetlerinde kullanılan matlar doğal olarak daha kalındırlar. Kışın kullanılan mat yazında kullanılabilir. Tek dezavantajı fazla kalınlığın oluşturduğu hacmi ve bu kısımdaki fazla ağırlığı taşımaktır. </>

[webmaster]

teşekkürler hocam

[webceren]

teşekkürler hocam