Dayanıklılık Nedir?

[webmaster]

Reklam Alanı

DAYANIKLILIK NEDİR?
Dayanıklılık kavramı için çeşitli tanımlamalar söz konusudur. Genel olarak, yorgunluğa karşı direnme niteliği ya da yorgunluğa dayanabilme gücü olarak değerlendirilir. Jonath’a göre dayanıklılık, çalışmanın kalitesini düşürmeksizin durağan(statik) ya da dinamik bir yüklenmeyi, olabildiğince uzun süre yapabilme yeteneğidir. Simkin’e göre ise dayanıklılık, insanın güç yeteneğini koruyabildiği sürenin uzatılması, bir çalışmanın ya da dış çevrenin elverişsiz koşullarının etkisine rağmen yorgunluğa karşı organizmanın artırılmış direnme gücüdür. Dayanıklılık için uzmanlarca çeşitli sınıflandırmalar ve gruplandırmalar yapılmış. Bunlardan ilki, enerji oluşum sistemleri açısından değerlendirmedir. Burada dayanıklılık, aerobik (oksijenli) dayanıklılık ve anaeorobik (oksijensiz) dayanıklılık diye ikiye ayrılmaktadır. Bir diğer sınıflandırma da Harre’ye göre süresel açıdan yapılmıştır. Bu da kısa orta ve uzun süreli dayanıklılıktır. Son olarak da dayanıklılık, temel ve özel dayanıklılık olarak değerlendirilmiştir.
Dayanıklılığın Etkileri :
Dayaklılığın istenilen seviyeye ulaşabilmesi, uygulanacak değişik antrenman metot ve içeriklerinin iyi uygulanabilmesine bağlıdır. Dayanıklılık antrenman metotları sporcuların dayanıklılığın artmasında değişik etkiler yaratır.
Dayanıklılık kavramı içinde yapılan çalışmalar vücutta aşağıda belirtilen değişiklikleri meydana getirir.
• Vücut çok kısa sürede toparlanır
• Vital kapasite artar
• Kalp güçlendirilir
• Aktif kılcal damarlar sayısı arttırılır
• organizmanın enerji kapasitesi arttırılır
• bunların birbirleriyle kombine ilişkileri geliştirir. Dayanıklılığı aşağıda belirtilen faktörler etkiler
• Enerji oluşum düzeyi
• O2 Alınıp vermedeki organizmanın kapasitesi
• Metabolik olaylarda süt asidinin nötralize edebilme yeteneği
DAYANIKLILIĞIN SINIFLANDIRILMASI
1. Spor Türüne göre
a. Genel Dayanlılık : Her Spor dalında ve sporcuda bulunması gereken dayanıklılık özelliği
b. Her Spor dalının özelliğine göre, o spor dalının gerektirdiği teknik-taktik uygulaması ile ortaya koyulan kombine dayanıklılıktır.
2. Enerji Oluşumu açısından
a.Aerobik Dayanıklılık : Yapılan işle harcanan enerji dengelidir.Genellikle organizma O2 borçlanmasına girmeden yeterli O2 ortamında ortaya konan dayanıklılık tamamen organizmanın aerobik enerji üretimine dayalı olarak ortaya çıkan her kondisyon özelliğidir.Kişinin maksimal yüklenmeli bir çalışma anında kullanabildiği maksimal 02 miktarıdır.
b. Anaerobik Dayanıklılık : süratli dinamik, çok yüksek ve maksimal yüklenmelerde organizmanın vücuttaki enerji depolarından yararlanarak herhangi bir sportif faaliyeti yürütebilmesidir.
3. Süre Açısından Dayanaklılık :
a.Kısa Süreli Dayanıklılık :45 Saniye ile 2 dakika arasında olan çalışmalarda kendisini gösterir.Anaerobik kapasite ağırlıklı olup;aerobik ve anaerobik çalışma söz konusudur.
b.Orta Süreli Dayanıklılık : 2-8 Dakika arasında olan çalışmalarda işi başarabilme yeteneğidir.orta süreli dayanıklılıkta anaerobik ve aerobik söz konusudur. Ancak yavaş yavaş aerobiğe geçiş vardır.
c.Uzun Süreli Dayanıklılık : 8 dakika ve üzerinde yapılan çalışmalarda olur.tamamen aerobik çalışma söz konusudur.
4. Motorik Özellikler Açısından
a.Kuveette Devamlılık
b.Çabuk Kuvvette Devamlılık
c. Süratte Devamlılık
5. Kasların Çalışma Türleri Açısından
a.Dinamik Dayanıklılık b.Statik Dayanıklılık
Dayanıklılık nasıl geliştirilir?
Dayanıklılığın geliştirilmesine yönelik antrenman yöntemleri üç ana başlık altında toplanabilir.
a. Devamlı yükleme yöntemleri, b. İnterval (aralı) yüklenme yöntemleri (intensiv/yoğun ve ekstensiv/yaygın interval olarak da ikiye ayrılır), c. Yarışma ve kontrol yöntemleri. Bu üç yöntemin her biri değişik şekilde organize edilerek kullanılır.
Dayanıklılık Antrenman Metotları :
1. Sürekli Koşular Metodu
2. İnrterval Metodu
3. Tekrar Metodu
4. Müsabaka Metodu
Dayanıklılığı Etkileyen Faktörler
1. Alkol
2. Doping
3. Bazal Metabolizma
4. Vücudun Yağ Oranı
5. Hücre Fonksiyonları
6. ATP-CP ve diğer enerji kaynakları
7. Kandaki laktik asit miktarı
8. Enzimler ve enzimlerin metabolik fonksiyonları
9. Kas tipleri vs.
Çocuk ve gençte dayanıklılık antrenmanının özellikleri nelerdir?
Çocukluk ve gençlikte, dayanıklılığın en hassas olduğu dönemler erkeklerde ve kızlarda 4 yaşından sonraki dönemde rastlanmaktadır. Konuyu biraz daha açarsak, erkeklerde 14 ve 15 yaşlar dayanıklılığın çok kolay geliştirilebileceği dönemlerdir. Kızlarda bu dönem 13 yaş olarak görülür. Bilimsel çalışmalar, çocukların ergenlik dönemi öncesi devamlı yüklenmelere ve interval (aralı) antrenmanlara uygun olmadığını göstermiştir. Bu nedenle okul öncesi ve okul dönemlerinde dayanıklılık antrenmanlarının içeriği genelde oyun formu şeklinde olmalıdır. Bunlar ebeleme, stafet yarışları, yer değiştirme oyunları gibi eğitsel oyunlar olabileceği gibi yakan top, mini basketbol, mini futbol gibi küçük takım oyunları da olabilir.
Ayrıca piramidal yüklenme şeklinde (1-2-3-2-1 dakikalık) koşular da aralarında birer dakikalık dinlenme verilerek uygulanabilir. Devamlı yüklenme şeklinde de 5-10-15 dakikalık koşular yapılabilir. Ergenlik dönemi sonrası ise normal dayanıklılığı geliştirici çalışmalara başlanabilir.