Cocuk ve gençlerde

[binali]

Reklam Alanı

COCUK VE GENÇLERDE KUVVET ANTRENMANLARI

Önder ÖZEN


GİRİŞ
Her sağlıklı insan hareket edebilme yeteneğine sahiptir,fakat bu yeteneğin geliştirilebilme ölçüsü farklıdır.Bu gelişmenin ölçüsü belirleyen kişinin sensomotorik yapısının kalitesidir. Bu gelişmenin üst sınırlarını belirleyen yapısal kalitenin yanı sıra eğitimle onu oldukça erken yastan itibaren desteklemeye başlanması, giderek artan sportif basarının temelini oluşturmaktadır.(10)
Spor, geliştirmekte olan çocuklar için salt organik sağlık ve geliştirme için değil aynı zamanda kişiliğin gelişimini, mental sağlıyı için de gereklidir. Bugün,sporun, çocukların her yönden gelişiminde büyük bir rol oynadığına inanılmaktadır.(2). Bunun yanı sıra günümüzde spor dünyasında, bir çok dalında şampiyonların giderek daha genç yaşlarda çıktığı gözlenmektedir. (1).Bu nedenlerden sistematik antrenman sürecinin giderek erken yaşlarda başladığını söyleyebiliriz.(10)
Spor biliminde bir başka aksiyon’da : sportif verimin önemli bir bileşeni olan kuvvet özelliğinin artışıdır 7. Bu durumda sportif başarıyı arttırmak için çocuklar ve gençler de kuvvet çalışmaları yapmalıdırlar.Çocuk antrenmanının “ çok yönlü” olması gerekliliği ilkesi içerisinde; antrenör çocuğun kişilik gelişimi yanı sıra bedensel gelişimini ve motorik özelliklerinin gelişimini dikkate almak zorundadır.(10)

KUVVET KAVRAMI
Spor bilimde kuvvet kavramı ( kas kuvveti) çok değişik alanlarda ve değişik biçimlerde tanımlanıp sınıflandırılmıştır. Bir çok spor bilim adamını değişik kuvvet tanımları vardır. Holmann’a göre kuvvet “bir dirençle karşı karşıya kalan kasların kasılabilme ya da bu direnç karşısında belirli bir ölçüde dayanabilme yeteneğidir” . Biyomekanikte ise kuvvet fiziksel bir büyüklük olarak tanımlanır. (11)
Grosser ve Strarischka 811) fiziksel olarak kuvvet’i ; kütlenin ve hızının (kgxm/sn2) ürünü olarak tanımlamışlardır. Biyolojik açıdan ise kuvvet; kas hareketleri ile dirençlere karşı koyma veya onlara aşabilme olarak tanımlanmıştır.(6)
Stobody kuvveti “ bir kasın gerilim oluşturabilme ve bir yükü kuvvet dengesinde tutabilme özelliği” , Nett ise “ kasın gerilme ve gevşeme yoluyla bir dirence karşı koyma özelliği olarak tanımlamıştır”.(11)
Çocuk ve genlik yaşlarında kemik yapısında yeterince kas yığını olmadığı için esnektir. Baskı ve bükülmelerde yeterince sağlam değildir. Bu gelişim Brigmann’a göre 17-20 yaşları arasında tamamlanacağı için çocuk ve genler yetişkinlere oranla kuvvet çalışmalarında daha az yüklenebilirlik özelliği gösterirler.(10). Bu açıdan baktığımızda çocuk ve gençlerin gelişim basamakları antrenmanları şekillenmesi açısından önem kazanmaktadır.

GELİŞİM BASAMAKLARI
Oyunve antrenman , bir yandan sakatlıklardan ve sağlığa verilecek zararlardan arındırılırken diğer yandan da çocuk ve gençlerin gereksinimlerine, mevcut becerilerine ve hatta her yaş grubunun psikolojisine uygun özel koşullara yönetilmelidir. (3)
Bu durum her yaş ve gelişim seviyesindeki biyolojik gelişimindeki durum ve koşullarına ilişkin bilgiye ihtiyaç vardır.



Gero Bizans ise Yaş ve Gelişim Basamaklarını aşağıdaki gibi şekillenmiştir.


Yaş ve Gelişim Basamakları

Basamaklar
Erkek
Kız
İlkokul yaşı
6-10 yaş
6-10 yaş
Ergenlik öncesi
10-12/13 yaş
10-12/12 yaş
1. ergenlik çağı
12/13 – 14/15 yaş
11/12 – 12/14 yaş
2. ergenlik çağı
14/15 yaştan
13/14 yaştan




Ancak yine bilinmelidir ki, takvim yaşıyla biyolojik yaş bazı durumlarda farklı yılları içermektedir. Örneğin 13 takvim yaşındaki bir sporcu 15-16 biyolojik yaşında olabilir. Bu durumda erken olgunlaşmadan söz edilebilir. Ya da 10 biyolojik yaşında olabilir, bu da geç olgunlaşma durumudur. Böyle durumlarda antrenmana esas olacak yaş biyolojik yaşında olabilir, bu da geç olgunlaşma durumudur. Böyle durumlarda antrenmanlara esas alınacak yaş biyolojik yaş olarak kabul edilmelidir.(10)


KUVVET GELİŞİMİ ve ANTRENMANLARIN GENEL AMAÇLARI


Kuvvet gelişimini ve antrenmanlarını ele alırken bazı amaçları da göz önünde bulundurmak gerekir. Bu amaçları şu şekilde sıralayabiliriz :
-1. Antrenman Amacı :

Yaş
6
7 Koordinatif yeteneklerin gelişimi
8 Spor türüne özgü tekniklerin kaba koordinasyonu
9
-2.Antrenman Amacı
Yaş
10 Tekniklerin ince koordinasyonu
11 İkinci spor türü
12 Özel araştırma formlarına giriş
13 Müsabakaların başlanması
-3.Antrenman Amacı

Yaş
14 Temel motorik özelliklerin gelişimi
15 Tekniklerin stabil hale ( istikrarlı) gelişi
16 Antrenman yüklenmelerinin arttırılması
17 Düzenli müsabaka
18 Üst düzey verim artışına erişme
19

Antrenman bilimi literatüründe bu uzun vadeli süreç kimi yazarlarca iki ana bölüme ayrılmıştır:
1- Yetişmekte olanların antrenmanları
2- Yüksek başarıya dönük (yönelik) antrenman
Kimi yazarlara göre ise üç bölümde ele alınır:
1- Temel eğitim antrenmanı( çocuk antrenmanı)
2- Gelişim antrenmanı ( genç antrenmanı)
3- Yüksek başarı antrenmanı ( yetişkin antrenmanı)


KUVVET TÜRLERİNİN EĞİTEBİRLİLİK BAŞLANGIÇ YILLARI

Vücutsal fonksiyonların temel nitelikleri değişik yaş gruplarına göre farklılıklar göstermektedir.(4)
Dikkat edilmesi gereken nokta antrene edilecek özelliğin hangi biyolojik yaşa uygun olduğudur. Farklı özellikler arasında çatlak doğmamasının yanı sıra çocukların antrenmanlardan zarar görmelerini önlemek için vücutsal fonksiyonların temel niteliklerinin farklı yaş gruplarına göre gösterdiği değişkenlikleri bilmek gereklidir.(4)

Yaş
6-8
8-10
10-12
12-14
14-16
16-18
18-20
Çeviklik
oo
oo
oo
ooo
-------
------
-------
Reaksiyon Çabukluğu

o
o
oo
oo
ooo
------
Çabukluk


o
o
oo
ooo
-----
Çabuk Kuvvet



o
oo
ooo
------
Maksimal Kuvvet


o
o
o
oo
ooo ---

o Dikkatli başlangıç (1 kez – haftalık)
oo Normal antrenman (Haftada 2-3 kez)
ooo Kuvvetli antrenman (sürekli)

KUVVET GELİŞİMİ

Kuvvet oluşumunda ve sportif hareketlerde kuvvet kullanımını açıklayan (fizyolojik yaklaşım dışında) başka faktörler de vardır. Bunlar :
1-Fizyolojik diğer faktör: Enerji metabolizması.
2-Koordinatif faktör: Kastaki kasılmanın kas içi ve kaslar arası koordinasyon
3-Morfolojik faktör: Kan kütlesinin vücut ağırlığına oranı
4-Piskodinamik faktörler:Hırs,duygusal,stresler
Sonuç olarak kuvvet her zaman kas sistemine ait bir çok özelliğin bir bileşkesi, yada ürünü olarak ortaya çıkar ve gelişir.

Hetinger’e göre 11 yaşından itibaren, Martin’e göre 10 yaşından itibaren cinsiyet ayrımının görünmeye başlamasıyla hızlanan kuvvet gelişimi, 13-14 yaşlarında büyük bir orana erişir. Ancak birçok araştırmacı 10 yaşına kadar da ( kas lifi çapı artışı olmadan da ) kuvvet gelişimi olduğunu ortaya koymuştur.
Çocuk ve gençlerde büyüme ve gelişmeye bağlı olarak kuvvetin antrene edilebilirliği değişiklikler gösterir. (10)

ÇOCUKLARDA KUVVET ANTRENMANI

Çocuklarda yapılacak kuvvet çalışmaları için geçerli bir dizi öneri aşağıya çıkarılmıştır.
1- Çocuklar için kuvvet çalışmaları, kuvvet gelişimini sağlamakla birlikte, kemik sağlığını genel esnekliği ve motor becerilerin korunması ve geliştirilmesi amaçlanmalıdır. İyi hazırlanmış bir program çocuk için 30-60 dk. Ve haftada 3 kez çalışmayı içermelidir.
2- Bu tür çalışmalara başlamadan önce sağlık kontrolü yapılması ileride ortaya çıkabilecek sakatlıkları önleme konusunda önemlidir.
3- Kuvvet antrenmanına katılan tüm çocukların yönlendirmeleri takip edecek olgunlukta olmaları gerekir.
4- Yapılacak hareketler çocukların anlayabileceği dilde anlatılmalı ve harekete ait teknikler titizlikle öğretilmeli.
5- İzometrik çalışmalara hemen hemen hiç yer verilmemelidir.
6- Çalışma öncesi, dikkatlice ısınma ve yüklenme yaptırılmalı.
Çocuklarda kuvvet çalışmaları, gelişim aşamalarına göre önceleri genel ve çok yönlü, giderek artan şekilde branşa özgü kuvvet şeklinde düzenlenmekte birlikte, her gelişim basamağında ayrıntı sayılacak özellikler gösterir. (10)

OKUL ÇAĞI KUVVET ÇALIŞMALARI
Okul öncesi bir kuvvet geliştirici antrenman söz konusu değildir. (10) Okul çağına gelince ise ; ön plandaki hedef fiziki yeteneklerin gelişimini geniş kapsamlı bir hareketlilik zenginliğine çevire bilmek olmalıdır.(5). Öncelikle yüklenebilirlik yeteneğini geliştirebilmek için kuvvette devamlılık çalışmaları ağırlık kazanırken, sonları, çabukkuvvet eğitimi başlar (10).
Bu dönemde kuvvette devamlılık çalışma prensibi ile çok yönlü bir antrenman esas alınmalıdır (10). Yalnızca branşa özgü oyun ve alıştırma değil, özellikle koşu için top ile oyunlar, sıçrama ve tırmanma alıştırmaları da yaptırılmalıdır. (3)

Yeni Başlayanlar İle Kuvvet Çalışmaları:
Kondisyonel yeteneklerin çok yönlü şekillenmesinde değişik oyun ve müsabaka formları uygundur. Çok yönlü genel kuvvet antrenmanında kendi vücut ağırlığı ile yapılan çalışmalar bol çeşitleme olanağı sağlar. ( çekme, itme, tırmanma, açılma vs.) Alıştırmalarda parmaklık, bank, kasalar, merdiven, kafes, sağlık topu, ve engebeli spor sahaları kullanılabilir.
Alıştırmalar sık sık değiştirilerek genel ve çok yönlü kuvvet gelişimi ve yüklenebilirliği geliştirmek amaçlanmalıdır.

Antrenmanlı Çocuklarla Kuvvet Çalışmaları:
Daha çok amaca yönelik verim arttırıcı uygulamalar seçilmelidir. Alıştırmalar zamana karşı yada tekrar sayısı ile yaptırılmalıdır.
Harney’e göre teknik becerilerin ağır bastığı spor türlerinde özel kuvvet çalışmalarına ağırlık verilmelidir.Buna karşılık sportif oyun ve mücadele spor türlerinde bu aşamada hala çok yönlü kuvvet çalışmalarına ağırlık verilmelidir.
Özel kuvvet çalışmaları, kuvvette dayanıklılık prensibine göre eğitilmelidir. (10)
Ayrıca bu yaşlardan itibaren çabuk kuvvet gelişimi başlar. (10) Bu amaçla reaksiyon ve sprintler tekniksel – taktiksel antrenmanlarla birleşebilirler. Ayrıca kuvvet antrenmanı iyi bir sıçrama ile iyi bir şekle sokulabilir. Burada iplerle, engellerden atlamalar ile eğitim yaptırılabilir (4). Statik kas aktivitelerine ise hemen hemen hiç yer verilmemelidir. (10)

OKUL ÇAĞI KUVVET ANTRENMANLARI
Bu dönemde biyolojik gelişim ile boy ve enine doğru büyümedeki denge sağlanır (3). Önemli kas gruplarının genel ve çok yönlü kuvvetlendirilmesine yine vücut ağırlığı ve çok az ek ağırlıklarla (sağlık topu vb. ) devam edilir. Antrenman içeriği olarak, barda kendini çekme, paralele dayanma, amut, şınav, sıçrama serileri ilave edilir. Karın ve sırt kaslarını kuvvetlendirmek önemlidir. (10)
Bu dönemde erkeklerin kuvvet değerleri kızlarınkini açmaya başlar. Bu değişim çabukluk alanında da kendini gösterir (4).

Yeni Başlayanlar İle Kuvvet Antrenmanları:
Maksimal testi yapılarak değişik yüklenmeler uygulanabilir.Maksimal tekrar sayısının %50’si başlanabilir. Sonra giderek tekrar sayıları arttırılabilir.(10)
Çabuk kuvvet antrenmanlarında daha çok genel alıştırmalar uygulanılırken, özel kuvvet çalışmalarında dinamik uyum ilkesi esas alınmalıdır. Çabuk kuvvet çalışmalarında yüklenme arttırılarak çocuğun maksimal kuvvet antrenmanına hazırlık yapılması sağlanır (10)

Antrenmanlı Çocuklarla Kuvvet Antrenmanları:
Bu gruplarda çok yönlü kuvvet çalışması gereklidir. Branşa özgülük ise önem kazanmaya başlar. Kuvvette dayanıklılık için dairesel antrenman , çabuk kuvvet ve maksimal kuvvete hazırlık için istasyon çalışması uygulanılır. (10)
Maksimal kuvvet çalışmasına hafif ek ağırlıkla başlanabilir (en fazla maksimalin %60-70’i ile ) yada en çok 10 kez kaldırılabilen ağırlıkla 10 tekrara dayanan bir program uygulanabilir (10)

Ergenlik Çağı Kuvvet Antrenmanları:
Ergenlik çağının başlamasıyla yoğun bir boy artışıda başlar. Özellikle kol ve bacaklar gövdeye oranla daha çabuk büyür. Buda bu çağdaki çocukların koordinasyon becerilerini olumsuz etkiler. Motorik öğrenme kabiliyeti duraklar dolayısıyla yeni hareketlerin öğrenimi zorlaşır. Ancak ilkokul çağında yoğun antrenman görmüş çocuklarla butür problemler gözlemleyebilir. (3) Buna karşılık 2. ergenlik döneminde motor kapasitelerinin gelişimi fazladır. Dolayısıyla düzenli antrenman yapan kız ve erkekler %100 lük performansa ancak ergenlikten sonra ulaşırlar (5)
Bu dönemde maksimal kuvvet çabuk kuvvet ve kuvvette devamlılık çalışmalarına devam edilir. Yüklenmeler sistematik olarak arttırılır. Fritzache’ye göre halter ile çalışmalara 14 yaşından itibaren başlanılabilir. 16 yaşından itibaren ise maksimal ağırlıkta çalışmaya başlanılabilir.
Bu dönemin sonuna doğru branşa özgü çalışmalar ve diğer kuvvet türleri dairesel istasyon ve tekrar organizasyonlarıyla interval, devamlı yüklenme ve tekrar yöntemlerine göre çalıştırılmalıdır.

ÇOCUK ve GENÇLERİN FİZYOLOJIK GELİŞMELERİNE BAĞLI OLARAK VERİMLİLİKLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜZERİNE BAZI ÖNERİLER

Çocuk ve gençlerde yaptırılacak olan sporsal antrenmanın amacı, sistamatik , çok yönlü, sağlam bir temel oluşturarak bu temel üzerine çocuğun sporsal verim yeteneğini geliştirmektir. Yetişkin çağlarda başarıyla spor yapabilmek için çocukluk döneminden itibaren fizyolojik gelişim özellikleri ile örtüşen öğrenim devrelerinin yaşanmış olması gerekir (12).
Çocukluk ve gençlik yaşlarında yaptırılacak sporsal antrenmanlar kısa süreli başarıları değil, uzun vadeli ve kalıcı başarıları amaçlamalıdır (12). İyi kalitede spor performansı çocukluk ta ve genç yaşta uygun olan temel verilerin yerleştirilmesiyle elde edilir (8).
Sonuç olarak ; çocukların ve gençlerin eğitiminde onların büyüklerin küçük bir modeli olmadığını göz önüne almak gerekir. Fizyolojik gelişimlerine göre egzersizlerinin niteliği, süreleri ve amaçları iyi düzenlenmelidir. (9)


Kaynaklar
1- Açıkada, c., Ergen, E.(193).Bilim ve Spor.Ankara : Büro tek Ofset. S.211-213.
2- Akgün, N (1992) Çocuk ve Spor, Egzersiz Fizyolojisi.İzmir: Ege Üniversitesi Basım evi.s.201-206.
3- Beckenbauer, W.F. (191) . futbol Öğretim Planı-Gençlerin Antrenmanı,. Çeviren: Öner Özmen, Ankara : TFF, Yayınları. S. 12-17
4- Bizans, G. (187). “ Gençlere Yönelik 10-14 Yaş Grubunda Futbol Antrenmanı”. Warendor UEFA ve Atina UEFA Semineri. Atina: Futbol Antrenörleri ve Monütörleri Derneği. S. 37-38
5- Coşkuntürk, O.S. (1991) “ Okul Çağındaki Çocukların Fiziksel Kapasitelerinin Geliştirilmesi”. Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi .8 (4), s.37-38
6- Çetin, N. (1992). “ Kuvvetin Yapısı”Atletizm Bilim ve Teknolojisi Dergisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi q. 8 (4) , s. 37-38
7- Gallahue, D.L. (192) Understanding Motor Devaloping in Children. United States of America: Library of Congdess Cataloging in Publication Data. S. 1.
8- Günaydın.Ö.(1989). Futbol Antrenman İlkeleri. Ankara : Onlar Ajans.s.174-176
9- İşleğen, Ç (1994). “ Çocuk ve Gençlerin Fizyolojik Gelişimlerine Bağlı Olarak Verimliliklerini Etkileyen Faktörler”. Futbol Bilim ve Teknolojisi Dergisi. Ankara : Hacettepe Üniversitesi.1 (1),s.24.
10- Muratlı. S. (1991). “ Çocuk ve Genlerde Kuvvet Antrenmanları”. Antrenman Bilgisi Sempozyumu. Ankara : GSGM Spor Eğitimi Daire Başkanlığı TMOK H.Ü.Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksek Okullu . s. 106-08.
11- Sevim, Y. (1991). “ Kuvvet Antrenmanları”. Antrenman Bilgisi Sempozyumu. Ankara: GSGM Spor Eğitimi Daire Başkanlığı TMOK H.Ü. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksek Okullu. s. 60-63
12- Yüce, A., Günay, M.(1996). Futbol Antrenmanın Bilimsel Temelleri. Ankara : s. 169-175.