SPOR SAKATLIKLARI VE REHABİLİTASYON

[binali]

Reklam Alanı

SPOR SAKATLIKLARI VE REHABİLİTASYON


Çağımızın en önemli etkinliklerinden biri spordur.
Spora katılım her geçen gün artmakta, kitlesel bir görünüm kazanmaktadır. Tüm bu olumlu görünüm yanında, yarışma sporunun giderek zorlaşması ve yaygınlaşması, kitle sporunun kişi sağlığındaki yerinin anlaşılması ve yapılım yaygınlığı spor sakatlıklarının da artmasına neden olmuştur.
Bu spor sakatlıklarını, sakatlıkların anatomik yapısına göre sınıflayabiliriz:


1. YUMUŞAK DOKU YARALANMALAR
a. Kontüzyon (Ezik-Bere)
b. Hematom (Kan Birikmesi)
c. Açık Yaralar
d. Kramp
e. Tenosinovit
f. Tendon Kopmaları
g. Kas Yaralanmaları (Lif Kopması)
h. Bursit


a. Kontüzyon:
Tanımlama: Travma sonucu, deri, ve deri altındaki damarların ezilerek yararlanması ile sızma şeklinde kanamaların oluşmasıdır.
Görünme oranı: Çok sıktır.
Oluş nedeni: İki sporcunun çarpışması, sporcunun sert bir yere düşmesi veya bir alete çarpması gibi deri üzerine gelen dolaylı bir darbedir.
Belirtileri: O bölgede şişme, duyarlılık, bazen uyuşma, ağrı, renk değişimi.
Görünme yeri: Vücudun her yerinde.
Tedavi:
1. Elastiki bandaj ile baskı, gerekirse tespit ve istirahat.
2. Soğuk uygulama.
3. Travmaya uğrayan bölge kol ve bacaktaysa o bölgeyi yukarı kaldırmak.
4. Rehabilitasyona çabuk başlama.
5. İlaç tedavisi.


b. Hematon:
Tanımlama: Bir travma sonucu kanın belirli ve sınırlı bir bölgede toplanmasıdır.
Görünme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Pataloji doku içinde kanamadır. Yüzeysel ve derin olmak üzere iki türlü oluşur.
Belirtileri: Yüzeysel olanlarda; yerel şişme, renk değişimi, ağrı. Derinsel olanlarda; geniş bölgede şişme, geç renk değişimi, ağrı, yerel sertlik.
Görünme yeri: Her ikisinde de uyluk, bacak, kol, bel ve ayak.
Tedavi:
1. Elastiki bandaj uygulanır.
2. Yerel soğuk uygulama.
3.Bazen hematomun boşaltılması.
4. Hareketsizliğin temini.
5. Antienflamatuar ilaç verilmesi.
6. Geç devrede fizik tedavi.


c. Açık Yaralar:
Tanımlama: Derideki doku devamlılığının çeşitli nedenlerle bozulmasıdır.
Görünme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Sert bir cisim veya organın çarpması sonucu, dolaysız olarak oluşur.
Belirtileri: Kanama ve ağrıdır.
Görünme yeri: Baş, yüz, bacak ilk sıralarda olmak üzere, darbenin geldiği tüm vücut bölgeleridir.
Tedavi:
1. Kanamayı durdurmak.
2. Yara temizliği
3. Pansuman yapmak.
d. Kramp:


Tanımlama: Kas liflerinin ani ve şiddetli olarak bir ağrı ile kasılması ve bir süre kalmasıdır.
Görünme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Aşırı terleme ile tuz kaybı, ani ısı değişikliği, aşırı yüklenme ve fazla yorgunluk, bilinçsiz beslenme kaslarda metabolizma artıklarının toplanması ve oksijen azlığı gibi nedenlerle, dolayı olarak oluşur.
Belirtileri: Şiddetli ağrı, kaslarda kasılma ve sertleşme.
Görünme yeri: En çok baldırlarda olur. Sırt, boyun, ayak ve omuzda da görülse de daha azdır.
Tedavi:
1. Karşıt kasın çalışması sağlanır.
2. Yumuşak masaj uygulanır.
3. Sıcak kompres uygulanır.
4. Kas gevşetici ilaçlar verilir.
5. Mg, K, Ca’dan zengin bir diyet uygulanır.
6. Diyet düzenlenir.


e. Tenosinovit:
Tanımlama: Ekleme yakın ve önemli işleri olan tendonların ağrılı durumudur.
Görünme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Aşırı çalışma, aşırı zorlama sonucu dolaylı olarak oluşur.
Belirtileri: Ağrı, şişlik, kızarıklıktır.
Görünme yeri: en sık omuz, el bileği, kasık ve topuk bölgelerinde olur.
Tedavi:
1. Hemen kesin istirahat (üç hafta), bandaj veya atelleme, elevasyon.
2. İlaç kullanımı (NSAE).
3. Geç dönemde sıcak uygulama.
4. Fizik tedavi.


f . Tendon Kopmaları:
Tanımlama: Eklemlere hareketlilik sağlayan tendonların kopmasıdır.
Görünme oranı: Az olmakla beraber çok önemli oluşumdur.
Oluş nedeni: Ani ve sert hareketler sonucu dolayı veya dolaysız oluşur.
Belirtileri: Ağrı, tendonların yaptırdığı hareketlerin yok olması, kopma, kopma yerinde şekil bozukluğudur.
Görünme yeri: Aşil tendonu, el ve ayak parmaklarına ait tendonlar, kolda biseps tendonu.
Tedavi:
Kopmaların tümünün tedavisi cerrahidir.
g. Kas Yaralanmaları:
Tanımlama: Yapılan sert ve ani hareket sonucu kasın bir yada bir kaç lifinin kopmasıdır.
Görünme oranı: Çok sıktır.
Oluş nedeni: Dolaylı zorlanmalar ve dolaysız darbeler olabilir.
Belirtileri: Ağrı, kopma yerinde girinti, tansiyon kaybı, ödem, hareket güçlüğü.
Görünme yeri: Organizmanın tüm kaslarında görünebilir.
Tedavi:
1. İstiharat, elevasyon.
2. Soğuk uygulama.
3. Elektrotrepi.
4. Hematomu önlemek için elestiki bandaj uygulaması, gerekirse alçı, atel.
5. Lokal aneztezi uygulaması, NSAE kullanımı (ağrı için).
6. Geç devrede sıcak uygulama.
7. Ağrısız devrede egzersizlere başlama.
8. Cerrahi müdahale (büyük yırtıklarıda).


h. Bursit:
Tanımlama: Bursa içinde oluşan bir reaksiyondur. Genellikle, bursa içinde fazla sıvı toplanması ve bunun iltihabi sonucu olur.
Görünme oranı: Azdır.
Oluş nedeni: Dolaysız darbeler sonucu oluşur.
Belirtileri: Yumurta gibi yerel şişmeler, ağrı, renk değişliği, sıcaklık hissi.
Görünme yeri: En sık dirsek ve dizde görülür.
Tedavi:
1. Bandaj ve NSAE verilir.
2. Sıvı boşaltılıp, streoid ve lokal anestezik enjekte edilir.
3. Gerekirse cerrahi olarak çıkartılır.


2. EKLEM YARALANMALARI
a. Zorlanma ve incinmeler
b. Burkulma
c. Hemartroz
d. Çıkıklar
a. Zorlanma ve İncinmeler
Tanımlama: Kas ve tendonun ani olarak zorlanması veya fazla olarak kullanılması sonucu oluşan doku harabiyetidir.
Görünme oranı: Çok sıktır.
Oluş nedeni: Eklemlere olan ani ve sert yüklenmelerdir.
Belirtileri: Hareketle artan ağrı, hareket kısıtlığı, duyarlılık, şişlik, kas kopmuşsa o yerde girintiye seviye farkı.
Görünme yeri: Eklemlere hareket veren ve ekleme yakın yerlere yapışan tüm kas ve tendonlarda görülür.
Tedavi:
1.Tam tespit, istiharat, bandaj, erken dönem soğuk uygulama ve elevasyon.
2. Yerel ısı uygulamam (geç dönemde).
3. Kas gevşetici ilaçlar.
4. Kopma tam ise cerrahi müdahale.


b. Burkulma
Tanımlama: Eklemlerin zorlanmalar sonucu olağan hareket sınırını aşarak koruyucu ligamentlerin yaralanması.
Görünme oranı: Çok sıktır.
Oluş nedeni:Eklemlerin zorlanması.
Belirtileri: Şişme, ağrı, hareket kısıntısı ve renk değişikliği.
Görünme yeri: En çok ayak bileğinde görülür.
Tedavi:
1. Tedaviye hemen başlama esastır.
2. Soğuk uygulama
3. Elastik bandaj
4. Kesin istiharat.


c. Hemartroz
Tanımlama: Darbe veya zorlama sonucu eklem içinde kanama oluşması ve eklemde hemen oluşan şişme halidir.
Görülme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Darbe veya zorlanmalarla oluşur.
Belirtileri: 1-3 saat içinde şişme, gerginlik hissi, ağrı, hareket kısıtlığı.
Görülme yeri: Çoğunlukla dizde görülür.
Tedavi:
1. Diz çevresine önce pamuk sarılır ve üzerine elastiki bandaj.
2. 72 saat kadar soğuk uygulama.
3. Geç dönemde sıcak uygulama.


d. Çıkıklar
Tanımlama: Eklemi oluşturan kemiklerin ilişkisi bozulur.
Görünme oranı: Sıktır.
Oluş nedeni: Eklem yüzeylerine uygulanan kuvvetle kapsil ve bağ yırtılıt. Kuvvet devam ederse çıkık oluşur.
Belirtileri: Ağrı, fonksiyon kaybı, şişlik, hematon.
Görünme yeri: Tüm çıkıkların % 60’ı omuz ve el parmağı çıkıklarıdır.


3. KEMİK YARALANMALARI
a. Kontüzyon
Tanımlama: Kemikte veya kırkırdakta meydana gelir. Kemik bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. 2 şekilde görülür.
Açık kırık: Kırık kemik uçlarının dışarı çıkıp gözle görülmesi.
Kapalı kırık: Vücudun içinde gözle görülmeyen kırıktır.
Oluş nedeni: Travma sonucu oluşur.
Belirtileri: şişlik, ağrı, şekil bozukluğu, krepsitasyon sesi, anormal hareket.
Görünme yeri: en çok bacak ve kol olmak üzere tüm vücutta.
Tedavi:
1. Açık kırıksa sağlıklı temizlenir.
2. Tespit edilir.
3. Cerrahi müdahale için hasta sağlık kuruluşuna götürülür.


KIRIK ÇEŞİTLERİ
Spiral Kırık: Kemik uçları testere ağzı biçiminde ayrılmıştır. Yaşlılarda tedavisi çok zordur.
Yeşil Dal Kırığı: Kemik kırılmış fakat uçları açılmamıştır. Büyüme çağındki çocuklarda görülür.
Transvers Kırık: Düzgün kırık. Kemik uçlarının düzgün olarak birbirinden ayrılması şeklinde görülür. Yerine getirilmesi kolay ama kaynaması problem olur.
Ezik Kırık: Kemik uçları ayrılmadan içe doğru çökme şeklinde görülür. Öncelikle kafatasında görülür.
Delik Kırık: Kemik uçları ayrılmadan kemiğin gövdesinde kırık meydana gelir. Delik açılır.
AŞIRI ZORLANMA SONUCU OLUŞAN SPOR YARALANMALARI
a. Kas Sertliği: Özellikle, statik olarak çalışan kaslardaki metabolizmanın durması sonucu oluşan, reaktif kas sertliğidir. Kaslarda basma ile ağrılı sertlik vardır. İlgili adaleler çalıştırıldığından ağrı oluşur. Hareketler ağrı nedeniyle sınırlıdır.
Tedavi: Lokal merhem ve pomat uygulaması, 2-3 gün kas gevşetici ilaçlar, buz ile soğuk masaj, elektroterapi ve sıcak banyo ve saunalar önerilir. Kas güçlendirici egzersizler yapılır. Ağrı doğuracak hareketlerden kaçınılmalıdır.
b. Kas Yorgunluğu: Ağır spor yarışmalarından sonra sporcularda görülen ağrılı bazen şişlik ve sertlik yorgunluk sadece fizyolojik bir olay değildir. Fizyolojik etkilerin yanında psikolojik etkilere de bağlıdır. Yorgunluk organizmanın bütünü ile değerlendirilebilir. Bunlara ek olarak vitamin ve protein eksikliği gibi nedenlerde yorgunluğa sebebiyet vermektedir.
Tedavi: Kas yorgunluğunun tedavisinde en önemli olanı yüklenme veya antrenmandan sonra ısınma hareketleridir. Hiçbir tedavi uygulanmadan sadece dinlenme ile 3-4 gün içinde geçtiği görülür. Yorgunluğun atılmasını hızlandırmak için sauna ve masaj da etkildir.
c. Kas Krampları: Genel yüklenme sırasında ve yüklenmeden sonra ortaya çıkar. Uyluk ve baldır kaslarında daha sık görülür. Etkileyen faktörler; aşırı sıvı elektrolik kaybı, lokal dolaşım bozukluğu, ayakkabı ve çoraplar, yetersiz ön hazırlık.
Tedavi: Spora ara verilmelidir. Hafif kramp çözücü masajlar uygulanır. Sıvı ve elektrolik açığı tamamlanır. 2-3 gün süreyle ilgili ekstremitede çalışma yapılmaz. Kas güçlendirici egzersizler, buz tedavi ve gevşetici masajlar, kas gevşeticiler verilir.
d. Sürantrenman: Uzun bir zaman devam eden bedeni ve ruhi zorlanmanın, organizmada yaptığı yorgunluk haline sürantrenman denir.
Belirtileri:
Bedeni Belirtileri: Kilo düşmesi, gözler önünde siyah halkalar, soluk bir yüz, iştahsızlık, hazımsızlık, ishal, uyku istediğine uyuyamama, sebepsiz terleme, baş ağrısı, kaslarda sebepsiz kramplar, çalışmalar sırasında nabız ve solunum artışı vs.
Ruhi belirtileri: Neşesizlik, antrenmandan kaçma ve nefret duygusu, karakter değişmeleri, takım arkadaşlarına karşı anormal davranışlar, olumlu sözlere tepki, kırıcılık, konsantrasyon güçlüğü dalgınlık vs.
Sürantrenman Oluşumununda;
Bedeni etkiler: Uzun ve aşırı çalışmalar, bilinçsiz aşırı yüklenme, yeteri kadar hazırlanmadan sık ve zorlu yarışmalara karılma, az uyku ve az dinlenme, düzensiz bir yaşam tarzı, yeterli ve dengeli beslenmeme vs.
Ruhi etkenler: Aile ve meslekten doğan endişeler, gürültü, antrenör ve idarecilerin kaba davranması, saha ve salonda seyirciler tarafından sporcuya söylenen kötü sözler, müsabakalarsa yenilme korkusu vs.
Sürantrenman’a engel Olmak İçin Koruyucu Tedbirler:
antrenman programı yapılırken sporcunun cinsiyeti, yaşı, kapasitesi ve eksiklikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Beslenmesine dikkat edilmeli, genel koordinasyon çalışmalarına önem verilmelidir. Dinlenme iyi ayarlanmalıdır.
Sürantrenman durumunda Sporcuya Yardım;
Antrenman günleri azaltılmalı. Yemek listesi değiştirilmeli, dinlenme ve uykuya uzun zaman ayrılmalı, antrenmanlara sıvı içecekler getirilmeli, açık havada uzun yürüyüşler yapılmalıdır.
Ağır hallerde birkaç gün yatak istirahati verilmeli, sinema, tiyatro, park gezintileri yapılmalı, beslenmede A.B.C vitaminlerinden, minerallerden, proteinden zengin besinler ön planda tutulmalıdır.


TENDON YARALANMALARI
Tendonlar kuvvetleri kaslardan kemiklere aktaran organlardır. Kaslar kasılınca kuvveti doğurur ve bu kuvvet de tendonların gerilmesine sebep olur. Tendon çok güçlüdür ve gerilmeye karşı dayanıklıdır. Tendonlar şu durumlarda yaralanmaya uğrarlar.
- Hızlı biçimde kasılma
- Yük binmeden tendonun gergin olması.
- İlgili kas grubunun dışarıdan uyarılması.
- Direk kesici ve ezici darbeler.
BAŞ, YÜZ ve BOYUN YARALANMALARI
Beyin sarsıntısı, beyinin yüzeysel yaralanması, beyinde harabiyet ve basınç.
Genel Belirtiler:
- Travmaya bağlı şuur kaybı ve koma.
- Zor hissedilebilen zayıf nabız.
- Vücut ısısının yükselmesi, alnın sıcak hissedilmesi.
- Hırıltı solunum.
- Tam veya yarı felç.
İlk Yardım:
- Hasta açık yere çıkarıldıktan sonra, solunum kontrol edilir.
- Soluk yolunun açık kalması sağlanır.
- Elbiseler gevşetilir.
- Solunum normalse hasta sırt üstü yatırılır ve baş yana çevrilir veya yan yatış pozisyonu verilir.
- Vücut ısısı muhafaza edilir. Dışarıdan ısı tatbik edilmemelidir.
- Hasta yanlız bırakılmaz ve hastaya sıvı gıdalar verilmemelidir.
- En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir.


DAMAR TIKANLIKLIĞI, BEYİN KANAMASI
Beynin belirli kısımlarına kan taşıyan damarların, birden bire ciddi biçimde tıkanması veya çatlayan damardan beyne kan hücum etmesidir.
Belirtiler:
birden bire duyulan baş ağrısı ve baş dönmesi, nabız yükselmesi, uyumsuzluk, karmaşık ruh hali, heyecanlı ve ağlamaklı olması, sık sık bayılma vs.
İlk Yardım:
- Hasta yatırılır, başı ve omzu desteklenerek kaldırılır. Salya akıntısının kolay gerçekleşmesi için baş yana çevrilir.
- Dolaşımı rahatlatmak için boyun ve boğazsaki giysiler gevşetilir.
- Bayılmışsa solunum yolları açılıp nefesi kontrol edilir.
- Derhal bir sağlık kuruluşuna götürülür.





KAFATASI KIRIKLARI
Belirtiler:
Kafatası kırıkları röntgenle teşhis edilir. Bunun yanında; bilinç kaybolması, kafatası kırığında burun ve kulaktan kan veya sıvı gelebilir. Hatta gözün beyazında kan lekesi görülürken göz bebeğinde farklılaşma oluşur.
İlk Yardım:
- Kulaktan akıntı geliyorsa, akın gelen kulak aşağıya gelecek biçimde yatırılır.
- Kulak yumuşak bir tamponla kapatılır.
- Baygınsa nefesi kontrol edilir.
- Derhal bir sağlık kuruluşuna götürülür.
GÖZ YARALANMALARI
Basit bir çizilme bile gözün iç yüzeyinde zemini hazırlayabilir ve körlüğe kadar götüren tehlikeler hazırlayabilir.
Belirtiler:
- Ağrı, batma hissi, göz yaşarması.
- Etkilenen gözün kısmen veya tamamen görmemesi.
- Kanlanma, kanama.
İlk Yardım:
- Yaralı sırt üstü yatırılır, baş altına bir yastık konur.
- Yaralanan göz üzeri steril bir bezle kapatılır.
- Hastaneye sevk edilir.
KULAKTAN KAN GELMESİ
Kulak zarının zedelenmesi veya kafatasının incinmesi halinde kanama görülür.
Belirtiler:
- İç kulakta ağrı, sızı.
- Hafif veya tam işitmeme.
- Kulaktan kan gelir.
İlk Yardım:
- Hasta yarı oturmuş durumundadır.
- Kulak steril bir bezle kapatılır.
- Şoku önlemek için tedbirler alınmalıdır.
- Hasta baygınsa solunum yolu açık tutulmalı.
- Yaralı kulak yere eğilip akıntı gelmesi sağlanmalı.
BURUN KANAMASI
Burun deliklerindeki kan damarlarının çatlaması sonucu görülen kanamadır. Çok sık görülür.
İlk Yardım:
- Yaralı oturtulur, başı öne eğilir.
- Ağızdan nefes almasını söyleriz.
- Burun üzerine baskı uygulanır ve bu tobası konulabilir.
Yukarıda anlattığımız tüm bu saktlanma ve yaralanma riskini en aza indirmek için emniyet tedbirleri alınmalı, temizlik koşullarına dikkat edilmeli ve tehlikeli kurallar tehlikesiz alanlra çekilmelidir. Antrenman sıklığı, süresi ve şidedeti iyi ayarlanmalıdır. Bunu yaparken sporcunun fizik yapsı, kondisyonu ve yaşı göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca iklim şartları da göz önüne alınrak doğru ve iyi malzeme seçilmelidir.
İyi bir ısınmada sakatlık önlemde etkilidir. Isınmaya yavaş yavaş ve gittikçe artan bir tempo başlanmalıdır. Sporcu genel ısınma ile başlamalı, özel ısınma ile devam etmelidir. Isınma bir miktar terlemeye neden olmalı fakat yorgunluk meydana getirmemelidir. Isınmaya müsabakadan 30-35 dak. önce başlanmalı 10-15 dak. kala tempo düşürülmeli, 5 dak. Kala bitirilmelidir.
Isınma Alıştırmalarında Şunlara Dikkat Edilmelidir:
- Sporcunun güç kuvvet durumu
- Antrenman veya müsabakanın önemi
- Müsabaka sayısı
- Sporcu sayısı
- Cinsiyet
- Sporcunu seviyesi
- Sporcunun psikolojik durumu
- Sporcunun motivasyonu
- Günün saati
- Spor branşı
- Çevresel faktörler
Isınmanın etkilerinden söz edecek olursak; psikolojik ve fiziksel etkisi vardır. Sporcuya sakatlıklara karşı korurken, sporcunun kendini hazır hissetmesini ve konsantre olmasına yardımcı olur.
Tüm bu bahsettiğimiz önlemler alındığı takdirde sakatlanma riski en aza inecektir. Tedbirlerin alınmasına rağmen sakatlanma riski her zaman vardır.
SPOR YARALANMALARINDA İLK YARDIM
Spor yaralanmalarında ilk yardım olarak en geçerli yöntem “RICE”dir. Buda dinlenme, soğuk mobilizasyon, kompresyon, elevasyon kelimelerinin İngilizce baş harfleri alınarak oluşturulmuş bir kısaltmadır.
R (Rest) Dinlenme: Antrenman veya müsabakanın hemen sonlandırıp sporcunun sakatlanan vücut bölgesinin dinlendirilmesidir. Bu aynı zamanda vücudun kendini tamir etmesine izin veren bir yöntemdir.
I (Ice) Buz: Temel tedavi olarak sakatlanan kısma soğuk uygulanmasıdır. Soğuk, tedavi edici ve fizyolojik etkileri ile ağrı ve ödemi azaltır, sinir iletim hızını ve kas iğciğinin uyarılmasını sağlar, kas spazmının çözülmesine yardımcı olur. Ayrıca yaralanmış sahanın metabolik ihtiyacını en aza indirir.
Soğuk Tedavisinin Uygulama Şekilleri:
1. Buz parçaları kırılarak bir torba veya soğuk su ile ıslatılmış havlu içinde uygulanabilir.
2. Yaklaşık 0-10 C ekstremite daldırılabilir.
3. Buz masajı yapılabilir. Bir buz parçası havlu veya bezle tutularak en az 5-10 dak. süre ile dairesel hareketlerle tatbik edilmelidir.
Soğuk Tedaviyi Uygulama Prensipleri:
1. Soğuk tedavisi sakatlıktan sonraki ilk 2-4 gün içinde yapılır.
2. Uygulama şekli göz önünde tutularak süre ayarlanmalıdır. İlk gün 2 saatte bir 15-20 dak. Olmak üzere uygulama yapılır. İlk günden sonra 15-25 dak. arasında tatbik edilmelidir.
3. Soğuk uygulama yapılan madde ile deri arasında mutlaka bir şey bulunması ayrıca bu araya konan materyal soğuk su ile ıslatılmalıdır. Hiçbir şey bulunamıyorsa giysi üzerinden uygulama yapılmalıdır.
4. Soğuk tedavisi, sakatlanan bölgede zayıf dolaşım, vasküler yetersizlik varsa kesinlikle kullanılmamalıdır.
C (Compresyon) Kompresyon: Lokal basınç uygulamasıdır. Soğuğun soğuğun yanında kanamayı durdurmak ve ödemi kontrol altına almak için kullanılmaktadır. Elastik bandaj ve uygun pedler tercih edilmektedir.
E (Elevation) Elevasyon: Sakatlık sonraso gelişen ödemin kontrol edilmesi için uygulanır. Yaralanan vücut yükseltilerek kalpten yükseğe alınmasıdır.
Örn: Ayak sakatlıklarında sporcu sırt üstü yatırılarak sakat ayağının altına bir yastık konulması ve sakatlığın şiddetine göre ağrı kesici verilmesidir.
SPOR SAKATLIKLARINI HAZIRLAYAN FAKTÖRLER
Kişisel Faktörler:
1. Postür Bozukluklar (Duruş Bozuklukları): Kamburluk, bel çukurluğu, düz tabanlık, taban çökmesi, eztremitelerde uzunluk, kısalık.
2. Enfeksiyon Kaynakları: Sinüzit, grip, diş çürükleri, romatizma, siyatik.
3. Fiziksel Uygunsuzluk: Motorik özeliklerin yeterince gelişmemesi: Ayrıca yaş, iyi ısınmama, hazır olamama.
4. Koordinasyon Bozuklukları: Özellikle tekniğin bozuk olması, agonist ve antagonist çalışan kasların kuvvet ve uzunluk bakımından dengesiz olması, farklı özelliklerde bulunması.
5. Psikolojik Faktörler: Özellikle Konsantrasyon yetersizliği, ayrıca seyirce, antrenör, idareci, basın, çevre faktörleri riske atılmayı zorlayacağı için sakatlanma riskini arttırır.
6. Yorgunluk: Çalışmalar sonucunda metabolizma atıklarının yani toksin maddelerinin kaslarda ve kanda toplanarak sporcunun ruhi ve bedeni faaliyetleri acısından verimlilik düzeyinin azalmasına yorgunluk denir. Spor yorgunluğu ise; kasların en son kapasiteye ulaşarak beklenen gücün azalmasıdır. Yorgunluk, kuvvet, sürat ve dayanıklılığın yavaşlamasına, istek ve yeteneklerin sınırlı kalmasına dolayısıyla belirli bölgelerin zorlanarak sonuçta sakatlanmamasına neden olmasıdır. Yorgunluğun sebepleri ise oksijen yetersizliği, atp, pc, glikojen depolarının boşalmasına, kan şekerinin azalması, su ve tuz kaybı, çevre faktörü, yaş, bünye, dengesiz beslenme, uykusuzluk, çeşitli hastalıklar, psikolojik bozukluklar ve antrenmansızlık yorgunluk sebepleridir.
Çevresel Faktörler:
1. Zemin: Çim, toprak saha, beton, parke vs sahanın spor yapmaya uygunluğu ve uygunsuzluğu.
2. Spor malzemesi: Kullanılan her türlü malzeme bu malzemelerin uygunsuz ve eksik olması.
3. İklim: Buz, yağmur, çamur vs. şartlarsa sportif faaliyetlerde bulunma, top oynama, koşma. Özellikle açık hava sporları için.
4. Antrenman şekli: Isınma, soğuma amaca uygun olarak yapılmalı. Eksiksiz ve tam olarak uygulanmalıdır.
5. Kurallar: Genel oyun kuralları. Hakemlerin kötü yönetimi, ihmali, aşırı sertliklere izin vermesi, hakimiyet kurmaması. Sporcuların oyun kurallarını iyi bilmemesi yada uygulayamaması. Hakemin yanlışlara göz yumması, kuralları herkese adaletli uygulayamaması.
6. Eğitim eksikliği: Sporcu, antrenör, yönetici, sağlık ekibinin yeterince bilgilendirilmemesi ya da bildiklerini uygulayamaması.
SPORCULARI SAKATLANMAYA İTEN SEBEPLER
Takım seviyesi.
Müsabakanın önemi.
Yerini yedek oyuncuya kaptırma korkusu.
Pirimin cazipliği.
Gizli doping yapması.
Yerinin doldurulamaz olduğu inancı.
Sakatlığı önemsememesi.
Sakatlıktan sonra tedavi yaptırmadan spora devam etmesi.
Gösteiş merakı, aile, taraftar, yönetici, seyirciye oynayıp kendini riske etme.
İklim şartları.
Saha ve zeminin bozuk olması.
Malzemenin yetersiz olması.
Yorgunluk.





SPOR SAKATLIKLARININ ÖNLENMESİ
Spor sakatlıklarını önlemek antrenörün görevidir. Tam olarak sporcusunu hazırlamadan antrenmana başlamamalıdır. Motorik özelliklerini göz önüne alıp branşının özelliğine göre bu yönünü geliştirmesi sağlamalıdır. Bunun sonunda müsabakaya başlanmalı ve antrenman programı spora uygun şekilde programlanmalıdır. Bu antrenman programı düzenli şekilde sporcunun yaşına, kapasitesine, branşına göre programlanmış olmalıdır. Sakatlıklar bu şekilde en aza iner.
Antrenör sezon başlamadan önce sporcuları ile ilgili şu konuları göz önüne almalıdır:
Sporcu sağlık kartı hazırlanmalıdır.
Transfer öncesi muayenesinin yaptırmalıdır. Ne kadar iyi sporcu olursa olsun sağlık kontrolü yapılmalıdır.
Sporcunun özgeçmişi incelenmelidir.
Laboratuvar bulguları kaydedilmelidir.
Ağırlık takibi kontrol edilmelidir. Siklet sporcularında çok daha önemlidir.
Psikjolojik testler ve diğer konular göz önünde bulundurulmalıdır.

Spor sakatlıklarının önlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken hususlar;
Sakatlıklara karşı emniyet tabirlerinin alınması. Salon temizliği gibi her konuda tedbir alınmalıdır.
Tehlikeli kuralların tehlikesiz alanlara çekilmesidir. Kurallar sakatlıkları önlemek içindir. Küçük sporcuları büyük sahada top oynatmak yerine yarım sahada oynatıp kontrol etmek, şort giymesi gerektiği yerde hava şartları ve zemin dolayısıyla eşofman giydirilmesi vs.
Yapılan sporun antrenman türü, sıklığı ve zamanı iyi ayarlanmalıdır.
Sporcunun fizik yapısı, kondisyonu ve yaşı göz önünde bulundurulmalı.
Malzeme iyi seçilmeli, sağlık koşullarına uygun ve kaliteli olmalı.
Isınma, yorgunluk, aşırı zorlanma göz önüne alınmalı.
İklim şartları dikkate alınmalı.
Organizasyon iyi olmalı.
Sporcunun beslenmesine ve genel sağlık durumuna dikkat edilmeli. Yaşam koşulları ve sporcular arasındaki fiziksel farklılıklar düşünülmeli.
İyi bir ısınma.

SPOR TRAVMALARINDA REHABİLİTASYON İLKELERİ
Rehabilitasyonun en önde gelen amacı, sporcuların durumunu düzeltmek ve fonksiyonel kayıpların hızla yerine konmasını sağlamaktır. Böylece sakatlanma ve bunu izleyen dönemde hareket azlığına bağlı olarak ortaya çıkabilecek komplikasyonları önlemek mümkün olabilecektir.
Geniş kapsamlı bir rehabilitasyon programını düzenlerken sakatlığın yeri, spor branşının niteliği, sporcunun yaşı, performans düzeyi ve yaralanmadan sonra ortaya çıkabilecek fiziksel kondisyon kaybı gibi öğeleri dikkate almak gerekir.
Bu esaslara göre düzenlenecek olan bir rehabilitasyon programının başlıca maddeleri şunlardır.
- Enflamasyonun Önlenmesi: İlk 24-48 saatlik süre içinde buz, istirahat, elevasyon uygulamasıyla önlenir.
- Ağrının Giderilmesi: Ağrı giderici ilaçlar alınır.
- Eklem Hareket Açılımının Korunması: Erken dönemden itibaren pasif ya da aktif eklem hareketlerinin yapılmasına başlanması gerekir.
- Kas Gücünün Geliştirilmesi: Kas gücünü geliştirmek için izometrik, izotonik, eksantrik, izokinetik egzersizler yapılmalıdır.
- Kassal Dayanıklılığın Arttırılması: Kassal dayanıklılığı arttırmak için sık tekrarlı egzersiz programlarının uygulanmasına ihtiyaç vardır. Alt ekstremiteler için koşu, bisiklet, üst ekstiremiler için yüzme ve su içinde egzersizler yapılmalıdır.

BANDAJLAR
Ateller: Bütün ekstremitelerin tespitinde kullanılır.
Flaster Bandaj: Özellikle parmak kırıklarından sonra meydana gelen şişlik, ağrı durumlarında kullanılır.
Elastik bandaj: Sakatlığın akut döneminde kompresyon amacıyla kullanılan bandajdır.
Bandajın Amacı:
Bandajlar üç temel amaç için kullanılır.
Koruma
Destekleme
Tespit etme

a. Koruma Bandajı: Koruyucu bandajlar yara üzerine tatbik edilir. Yaranın örtülmesine yardımcı olur.
b. Destekleme Bandajı: Yaralanan bölgenin hareket kısıtlığını ve deri altı kanamayı azaltmak için tatbik edilir. Genelde elastiki bandaj kullanılır.
c. Tespit Bandajı: Amaç eklemin veya vücut kısmının hareket ettirilmesini önlemektir. Daha çok ağır yaralanmalarda kullanılır. Kırıklarda yapılan atellemeyi örnek olarak verebiliriz.

Bandaj Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar:
Sporcunun yüzü bandajı saracak kişiye dönük olmalıdır.
Bandaj rulosu yukarıdan açılacak şekilde tutulmalıdır ki kolayca sarılabilsin.
Kompresyon etkisini arttırmak için bazı yerlerde tamponlar kullanılmalıdır.
Daima kasın en uzun ve en gerili durumunda bandaj yapılmalıdır.
Bandaj yeterli sıklıkta sarılmalı, kan dolaşımını engellememelidir.
Bandaj tespit edilecek bölgeyi iyi kaplamalıdır.
Şişme ve akut dönemi sonlanıncaya kadar bandaj sarılmalıdır.
Soğuk uygulamada bandaj geçici olarak çıkarılmalıdır.
Bandaj 4 saatte bir çözülüp tekrar sarılmalıdır.
Bandaj geceleri yatarken çıkarılmalıdır.

SOĞUK TEDAVİ
Uygulama Şekilleri:
a. Buz Torbası: Çok küçük parçalar halinde buz çok az suyla plastik torbaya doldurulur ve iyice kapatılır. Vücut ile buz torbası arasında çok ince bir kompres konmasıdır. İlk üç gün 3 saat arayla 20 dak. Uygulama yöntemi doğrudur.
b. Soğuk Paketler: Bir çok defa uygulanabilir.
c. Havlu tekniği: Havlu buzlu suya batırılır, vücut bölümüne uygulanır.
d. Buz masajı: Küçük buz parçaları ile belirli bölgenin ovulması
e. Buzlu su banyosu: Su içerisine buz parçaları konarak buz banyosu hazırlanır

Soğuk Uygulamanın Etkisi:
- Damar daralması: 10-15 dak. soğuk uygulandığında damarlar daralacak, şişme olmayacaktır.
- Damar genişlemesi: Uzun süre buz uygulaması yapıldığında ısı mekanizması devreye gireceğinden sıcaklık ve dolaşım artar ve yeniden damar daralır.
- Kas kramplarının çözülmesi: Uyarı sisteminde yavaşlama olur. Bu sayede kramplar gevşer.
- Kan akımını azaltıp ödemi azaltır ağrıyı azaltır.

ISI TEDAVİ
Sıcak paketler, sıcak banyo, nemli sıcak kompresler, vücudun kısmen veya tamamen sarılması şeklinde değişik uygulamaları vardır.

Uygulama Şekilleri:
Sıcak Rulolar: Sıcak tedavide 4. gün başlanır. Rulo şeklinde sarılan havlu kaynamış suya batırılır ve vücut yüzerinde yavaş yavaş gezdirilir. Böylece ağrıda azalma olur.
Nemli sıcak tedavi: Su ve türevleriyle yapılan tedavidir. Su yaygın olarak uygulanır. Sauna, kaplıca, hamam gibi bunların yanında parafin banyosu da nemli tedaviye girer. Nemli tedavi yağlar ve sıcaklık veren pomatları da kapsar.
Kuru sıcak tedavi: Her türlü lambalar, ışınlar. Yumuşak dokularda 1,5-2 cm derinlerde etkili olur.
Sıcak Uygulamanın Etkisi:
Adale spazmını ve ağrıyı azaltır.
Egzersiz öncesi hareketi arttırır.
Lokal kan akımını artırır.
Yara iyileşmesini hızlandırır.

MASAJ TEDAVİ
Masaj; kan ve lenf akımını uyarmak, sinir uçlarını harekete geçirmek, sinirleri yatıştırmak, zararlı vücut maddelerinin vücuttan atılmasını kolaylaştırmak, dokuların şişme kalınlaşmasını gidermek için yumuşak dokulara yapılan işlemdir.
Masajın Etkileri
- Ağrının azaltılması.
- Antrenman ve müsabaka sırasında gerilim ve huzursuzluğun azaltılması.
- Yaralanmaların, hızla sağlık hale kavuşmasına yardımcı olma.
- Kas gerginliğinin önlenmesi
- Tedavi süresinin kısaltılması.
- Fiziksel stresi azaltması.
- Dolaşımı uyarması, ısı artışı sağlanması.

EGZERSİZ TEDAVİ
Spor yaralanmalarından sonra, fizik tedavinin en önemli kısmıdır. Genelde ihmal edilir. Bu durum iyileşme süresinin uzamasına ve sporcunun spora dönüşünün gecikmesine neden olur.
İyi bir egzersiz programı hazırlarken; sporcunun genel durumu, kas kuvveti, eklem hareketliliği ve sakatlığın derecesi göz önüne alınması gerekir.
Egzersiz Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar:
Sporcu en rahat pozisyonda olmalı.
Egzersiz hareketleri ağrısız olmalı ve zorlanmalardan kaçınmalıdır.
Egzersiz hiçbir zaman ağrı ve yorgunluk sınırını aşmamalıdır.
Günde 1 defa uzun süreli egzersiz yerine, 3-4 kez kısa süreli egzersizler yapılmalıdır.
Egzersizin tipi, spor branşına uygun olmalı ve sakatlığa göre egzersizin cinsi, süresi, şiddeti, niteliği, ritmi ve zamanlaması belirlenmeli.


Egzersiz Çeşitleri:
İzometrik Kasıma (statik kasılma)
İzotonik kasılma (dinamik kasılma)


1. İzometrik Kasılma: Kas boyu sabit kalan fakat tonusu artan çalışmalardır. Temel prensip sabit bit dirence karşı 6-8 sn. devan eden maksimal kas gerginliğidir. Kasta tansiyon değişir, fakat uzunluk değişmez. Örn: duvar itme, havluyla güç geliştirme, alçı içindeki vücut bölümünün zayıflamasını önlemek için kasların kasıp bırakması.
2. İzotonik Kasılma: Kas tonusu sabit, fakat kas boyunun kısalmasıyla oluşan kasılma şeklidir. Branşın gerektirdiği ölçüde, planlı ve ölçülü yapılmalıdır. Örn: Koşam gibi hareketli çalışmalardır.
ÜST EKSTREMİTE SAKATLIKLARI


OMUZ SAKATLIKLARI
Omuz sakatlıkları, sporcularda görülen sakatlıklardır.


Omuz Çıkığı:
% 96'sı travma sonucu oluşur. Çoğunlukla gençlerde ve atletik çalışma yapan erkeklerde görülür. Çoğu 20 yaştan sonradır. Sıklıkla; indirekt olarak abduksiyon durumdayken, dışa rotasyon ve ekstensiyon halindeki kola gelen zorlanmada veya el üzerine düşme sonucunda omuz ekseninin ön destek yapıları zedelenerek, humerus başı glenoid kenarından eklemi terk ederek omuzda öne çıkık olur.


Omuz Çıkığının Belirtileri:
Künk bir ağrı.
Çıkığın olduğu omuz genişliği değerine oranla daralmıştır.
Omuzun normal yuvarlaklığı kaybolmuş, düzelmiş ve sivrilmiştir.
Köprücük kemiğinin omuza yakın ucu belirginleşmiş ve sivrilmiştir.
Kemiğin oturduğu yuvanın içi boşaldığından çukurlaşmıştır.
Kol döndürüldüğünde yuvasında bulunmayan bu kemiğin başı, yuvasının dışında göz elle hissedilmektedir.
Omuz hareketleri sınırlıdır.

Omuz Çıkığının Tedavisi:
Evre I. 7-10 gün süreyle bandaj uygulanır. Daha sonra ağrı sınıra kadar yavaş hareketler yapılır. Spora 3. Haftadan itibaren, basamaklı olarak başlanır.
Evre II. 3 hafta süreyle bandaj uygulanır. Daha sonra ağrı sınırına kadar yavaş mobilizasyon yapılır. Ağrı olmadığı anda tam aktiviteye geçilir. Spor yasağı takiben 6-8 haftadır.
Evre III. Spor yasağı 8-12 haftadır. Çembersel hareketler ve dışa rotasyondan kaçınmalıdır. Ağrının olmaması halinde dirence karşı hareketler yapılır.
Tedavide; hastanın yaşı ve sporcu olmaması belirleyicidir. İlk çıkıkların tedavisi çok önemlidir. İyi bir tedavi edilmediğinde çıkık tekrarlar ve özellikle genç hastalarda cerrahi tedaviye gider.
Omuz Sakatlığı:
Tedavi:
Akut dönemde ısı, uygun değildir. Buz uygulaması uygundur. Buz lokal anestezi sağlar, ağrıyı azaltır ve periartiküler kaslarda kas iğciyi üzerine etki ederek spazmı da bir ölçüde çözer.
Pek çok akut travmatik inflamasyonlarda olduğu gibi kolu dinlendirmek gerekir. Kısa bir süre hareketsiz bırakabilir. Hareketlere 24-48 saat içinde başlanmalıdır. Eğer başka kontrendikasyon yoksa kısa süreli oral antienflamatuar ilaçlar kullanılabilir.
Eklem hareket açıklığını korumak için, ağrı ve kısıtlığın akut fazı sırasında pasif hareket tercih edilerek başlanır. Mümkün ise her saat başı yapılmalıdır.
Omuz uzun süre hareketsiz kalmışsa veya ağrı hareketi engelliyecek kadar fazla ise terapist tarafından aktif yardımlı hareketler yaptırılmalıdır. Yardımcı veya terapist tarafından yaptırılan her yöne aktif yardımlı hareketler eklem hareket açıklığını arttırabilir.

ÖN KOL, DİRSEK ve ÜST KOL SAKATLIKLARI
Diresek e ön kol omuzdan parmaklara kadar uzanan hareket ekseni üzerinde olduğundan, pek çok sportif becerinin yapılışı sırasında kombine biçimde harekete katılır ve bu nedenle sık sakatlanan bölgeler arasında yer alır.
En önemli etiyolojik etken, eklemin aşırı kullanılması ve teknik noksanlık nedeniyle hatalı vuruşlar sonucu ortaya çıkan aşırı yüklenmelerdir. En çok tenisçilerde ve tenis gibi raketli sporlarında karşılaşılır.

Belirtiler:
Dirseğin lateral kısmından başlayıp ön kola doğru yayılan ağrılarıdır. Giderek şiddetlenen ağrı sürekli olmakla beraber, el sıkma gibi hareketlerde de daha fazla artar. Duyarlılık artmıştır. Ön kol tam spinasyona getirildiğinde tüm ön yüze yayılan ağrı ortaya çıkar. Şişlik çok az veya hiç yoktur. Elin kavrama gücü azalmıştır.

Tedavi:
- Dirseğin zorlanmasına neden olan hareketlere son verilir.
- Lokal istirahatı sağlamak için dirseğin fleksiyonda, bileği supinasyon ve ekstensiyonda tutan ateller kullanmak. Günde 2-3 kez ateli çıkartıp yumuşak eklem hareketleri yaptırmak.
- Yüzeysel ve derin sıcak tedavi araçları iyileşme süresinin kısalmasına yardımcı olur.
- Ağızdan alına NSAE ilaçlar.
İnatçı olgularda lokal radyoterapi ve manüplasyon tedavilerine yer verilebilir.
EL ve EL BİLEĞİ SAKATLIKLARI


El ve el bileği günlük yaşam faaliyetleri içerisinde çok karmaşık fonksiyonları olan, dengeli eklemlerden oluşmuş komplike bir yapıdan oluşmaktadır.
Üst ekstremitenin en aktif bölümünü el meydana getirirken aynı zamanda en az korunan bölümüdür. Yaralanma riski oldukça yüksektir. Daha çok sportif aktiviteler sırasında düşme şeklinde travmalarla ya da aşırı zorlanmalar sonucu, değişik yaralanmalar ortaya çıkabilir. Temas ve mücadele sporlarında daha çok kırık görülür. Kol gergin durumdayken düşmelerde omuzdan başlayıp, parmak ucuna kadar olan birçok bölgede kırık görülebilir.
Sporcuların el parmaklarında çok sık görülen bir sakatlık, kırıkla birlikte tendon yaralanmalarıdır. Daha açıkçası, parmak hangi hareketleri yapamıyorsa, o işlerde sorumlu tendonların zarar gördüğü düşünülebilir.
Spor yaralanmalarının içinde el yaralanmaları önemli bir yer tutar. Ezilmeler ve yüzülmeler sıklıkla el sırtında meydana gelir. El sırtındaki derinin gevşekliğinden dolayı ekimoz ve şişlik hemen meydana gelir. Önlem için soğuk tatbik edilip elin yukarıda tutulması gerekir. Yüzülmeler daha az görülür ve genellikle yüzeyseldir.
EL ve BİLEK İNCİNMELERİNİN REHABİLİTASYONU


İncinen elin rehabilitasyonu, iyi bir fonksiyonel sonuç elde etmek için önemlidir.
Genellikle, rehabilitasyonun amaçları; şişliğin mümkün olduğu kadar azaltılması ve mümkün olduğu kadar yaralı bölümlerin hareketlerini sağlamaktır. Başlangıçta, basit aktif hareket, incinen bölge korunurken başlatılabilir. Daha sonra, direnç ve kuvvetlendirme egzersizleri eklenir. Sadece 5-10 saniye süren, ,özel rutin egzersizler, her bir sporcuya, her gün 2 yada 3 kez yaptırtarak hazırlanır.
Bazı incinmelerde, koruyucu splintlerin sarılması ve padding (doldurmak için kullanılan yumuşak madde) yapılması sporcunun erkenden, güvenli bir şekilde yarışmalara katılmasını sağlar. Örneğin, kırılan el, özellikle 3. ve 4. tarak sık sık bantla sarılırlar ve koruyucu kauçuk tamponla veya suni köpükle sarılırlar. 2. ve 5. el tarağı kırıkları daha az sabittir ve tedavinin bu şekli etkili değildir.
GÖĞÜS SAKATLIKLARI


Yumuşak doku zedelenmeleri en sık görülen göğüs yaralanması şeklidir. Yumuşak doku yaralanmalarında lokal ve şiddetli bir ağrı vardır. Akut dönemde buz uygulaması ağrının azalmasına yardım eder.
Soluk alma, aksırma ve öksürme sırasında ağrıda aşırı bir artış olur.
Tedavi belirtilere yöneliktir. Flaster bandajın istenmediği haller 10-15 cm genişliğinde kuşak şeklinde bir bandaj kullanılır.
ALT EKSTREMİTE SAKATLIKLARI


KALÇA ve KASIK SAKATLIKLARI
Femur baş ve boyun kısmı; kalça ekleminin yapısının özellikleri ve pelviste başlayıp femurda sonlanan kas grupları etkisiyle, vücudun statik ve dinamik fonksiyonunda önemli bir rol oynar. Be nedenle, kalça eklemi veya bunu oluşturan acetabulum ile femur yukarı kısmındaki travmatik durumlar, vücudun fonksiyonlarını ileri derecede etkiler. Alt ekstremite; vücut ağırlığını taşıması bakımından statik yürüme içindeki önemli rolü yönünden mekanik olarak fonksiyon yaptığından, tedavisinin çok dikkatle yapılması gerekir. Ağırlık ekseninin ve uzunluğun eski şeklini alması, hareket ve kas gücünün tekrar kazanılması, kondikasyon ve ağrısız hareket ve yürümekle tedavi iyi yapılmış sayılır.


Yumuşak Doku Sakatlıkları:
Bel ağrılarında olduğu gibi öne ve yana yapılan vücut hareketleri sırasında ağrı artar ve oldukça rahatsız edici bir durumdur. Karın içi basıncı arttığında yakınma şiddetlidir. Hematomla birlikte şişme oluşunun önüne geçilmelidir. Buz ile soğuk uygulanır. Bandajlama yapılır. Fizik tedavide ultrasyon yararlı bir uygulamadır. Hareketlere geçiş akut, yakınmaların azalmasıyla olur.
Fıtık, zorlanma sonucu olur. Aşırı kassal yüklenmeler, oyun zemininin sert oluşu ve ısınmanın yetersiz olduğu hallerde ortaya çıkar.
UYLUK SAKATLIKLARI


Yumuşak Doku Yaralanmaları:
Darbenin olduğu yerde renk değişimi ve şişme olur. Dinlenme, buz, bandaj uygulaması temeldir. Kısmi yırtıklardan 4-6 hafta spordan uzak kalmak gerekir. İleri safhada yırtıklarda cerrahi onarım yapılabilir. Arka uylukta meydana gelen yırtılmalarda cerrahi onarım yapılabilir. Arka uylukta meydana gelen yırtılmalarda 5-7 gün sonra diz arkasındaki çukurlukta ekimoz ortaya çıkar.
Uyluk kaslarının akut yaralanmalarına sık rastlanır ve bu tüm spor yaralanmalarının % 10'unu oluşturur. Kuardriseps, uyluktaki yumuşak doku kütlesinin % 70'ini oluşturur ve geniş boyutu, yüzey yerleşimi ve kendisinden beklenenler nedeniyle direkt ve indirekt birçok travmaya maruz kalır.
Bir kuardriseps yaralanmalarının içeriğini ve ağırlığını doğru saptamak, iyileşmeyi hızlandırmak ve maksimuma ulaştırmak için çok önemlidir. Kuardriseps yaralanmalarının çoğu ufaktır ve kısa sürede düzelir. Ancak, uzun nekahat dönemli ağır yaralanmalara da rastlanır. Ağır yaralanmalarının çoğu kuardriseps ezilmelerinden zonra, az bir kısmı da incinmelerden sonra görülür.
Kuardriseps İncinmeleri:
İndirest bir travmadan sonra en sık görülen kuardriseps yaralanması, yırtıktır. Kuardriseps incinmelerinin çoğu kısmidir. İncinmeler, kasın maksimum kontraksiyonu sırasında zorlu uzamasıyla oluşur. Kas incinmelerinin risk faktörleri arasında yetersiz ısınma, yetersiz germe ve kas dengesizliği vardır.
İncinmeleri ezilmelerden ayırt etmek önemlidir. Ayırım genellikle hikaye alınarak yapılır. İncinmeler ezilmenin aksine indirekt travmayla olur.


Tedavi:
Buz, kompresyon, elevasyon, nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar ve koltuk değnekleriyle kontrol altına alınır. Çok nazik diz germe egzersizleri yapılabilir.
DİZ SAKATLIKLARI


Aşırı hız ve yüklemeyi gerektiren sporlar eklem hareket açıklığını zorlayan sporlar uygun değildir.
Diz eklemi, vücuttaki en büyük eklemdir. Diz stabilizesi kapsül, yan ve çapraz bağlar ile çevredeki kaslara bağlıdır. Diz bir sporcunun fleksiyon, zıplama, dönme ve ani durma hareketleri yapmasını sağlayan kompleks bir eklemdir. Ancak spor sırasında, dizin karşı karşıya olduğu güçler nedeniyle, ne kadar hafif olursa olsun, herhangi bir yaralanma, aktif bir kişinin egzersiz veya antrenman programını, işlemez hale getirebilir.
Menüsküs Yaralanmaları;
Menüsküsler tipin üzerinde yer alır ve yükü nakledip, soku emerek stabilizeyi sağlarlar. Bu yapılar yaralandığı zaman yürümek ağrılı, merdiven çıkmak güç hale gelir.
Menüsküs yaralanmaları özellikle yavaşlama, sıçrama ve dönme yapılan sporlarda görülür.
Belirtileri:
Menüsküs yırtığı olan sporcular sıklıkla diz ağrısı ve şişmeyle birlikte, takılma, boşalma hissi, duyarlılık ve kilitlenme görülür.


AYAK, AYAK BİLEĞİ SAKATLIKLARI
Ayak: Ayakta durma ve yürüme gibi statik ve mekanik fonksiyonlarımızda, bizim beden yükümüzü taşıyan ve hareket halinde birçok kas, tendon, bağ ve kemiklerde dengeli ve eş güdümlü iş bölümü ile uyum sağlayan ayağımız en çok travmaya uğrayan kısımlarımızdandır. Ayakta en sık karşılaştığımız sorunlar burkulma ve ezilmeler, kırık ve çıkıklar gibi travmatik olgular dışında, düz tabanlık, nasırlar, siğiller ve tırnak batmasıdır.
Ayak bileği burkulmaları; genelde dışa doğru yağın dönmesi sonu meydana gelir. Darbe sonucu meydana gelen ligament yırtığının boyutları burkulmanın derecesini meydana getirir. Ayak bileğinde şişme, ikin yaralanma yerinde yerel olup sonra yayılan duyarlılık ve ekimoz vardır.
Aşil Tendon Yaralanmaları:
Aşil tendon baldır kasını kemiğine bağlayan tendondur. Aşil tendonu sakatlığı genelde yanlış antrenman yapma ve yapılan sonra uygun olmayan ayakkabı seçiminden olur.
Belirtileri:
Sporcu koşu veya egzersiz başladığında tendon çevresinde yanıcı bir ağrı duyulur. Daha sonra ağrı azalır fakat egzersizden sonra daha da şiddetlenerek ortaya çıkar. İstirahatla ağrının azalmasına karşın, sabah kalkarken yeniden artar, biraz hareket ettikten sonra tekrar azalmaya başlar.
Tedavi:
İstirahatla birlikte buz uygulaması ve yeteri dozda ilaç verilmesi. Akut dönem geçtikten sonra yavaş yavaş germe egzersizlerine başlanır. Yürüyüş, topuktan destekli ayakkabıyla jogging temposuyla antrenmana başlanır.



KAYNAKLAR
KALYON T.A., Spor Hekimliği, Sporcu Sağlığı ve Spor Sakatlıkları, GATA-1990.
KAYA M., Spor Sakatlıkları ve Rehabilitasyon Ders Notları, Gazi Üni. BESYO, Ankara, 2000.
ŞAHAN N. Spor Sakatlıkları Dönem Ödevleri, 2001.
BAĞTIAÇIK A., AÇAK M., Spor Sakatlıkları ve Rehabilitasyon, 1997 - MALATYA.

[tuncay818181]

bilgiler için teşekkür ederim.

fizyoterapistim ve ne kadar araştırma yaptıysam bakıyorum beden eğitimi öğretmenleri tarafından RICES daki s(stabilizasyon) unutuluyor yanlış anlaşılmasın kimseyi küçümseme niyetinde değilim ama doğrusunu söylemek istedim sadece

merhaba, kaynak nedir?

Değerli arkadaşım teşekkür ederim, indirme yaparken fark edemediğim için özür diler, uyarınız içinde de teşekkür ederim
http://sporakademisi.com/spor-sakatl...ehabilitasyon/