İLK TÜRK DEVLETLERİ

[webmaster]

Reklam Alanı

İLK TÜRK DEVLETLERİ = o ns = />
SAKALAR (İSKİTLER): Avrupa’da kurulan ve tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur. Tomris ilk kadın hükümdardır.
HUNLAR (BÜYÜK HUN DEVLETİ=ASYA HUN DEVLETİ):
* Orta Asya’da bilinen ilk teşkilatlı Türk Devleti HUN Devletidir.(Ötüken çevresinde)
* Hunlar tarihte ilk defa Türkleri bir bayrak altında toplamıştırlar.
* Kavimler göçüyle çok hızlı yayılmışlar, Avrupa’nın etnik yapısını değiştirmişler, ilk çağ kapanmış ortaçağ başlamış, feodalite ortaya çıkmıştır.
* Metehan onlu sistemi kurmuştur. Anadolu’ya ilk ayak basan Avrupa Hun Devletidir. Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir.
GÖKTÜRKLER:
* Orta Asya’da kurulun ikinci Türk Devleti GÖKTÜRK’lerdir.
* Türk adını ilk defa siyasal anlamda bir devlet adı olarak kullanmışlardır.
* Göktürkler önce şadlık, yabguluk ve en son kağanlık unvanlarını kullanmıştır.
* Göktürk devleti ikili teşkilatı kullanmışlardır. Türklerde İlk alfabeyi kullanmışlardır.
* Tarihte Türkleri ikinci kez bir bayrak altında toplayan Göktürk devletidir.
* Göktürklerden bize ulaşan en önemli kaynak Orhun Abideleridir. Wilhelm Tomson tarafından çevrilmiştir. Bu yazıt Tonyukuk, Kül-Tekin, Bilge Kağan adına dikilmiştir.
* Orhun Abideleri; Türk milletinin adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, devlet ve halkın karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi, Türk uygarlığını, yasaları ve kültürü hakkında bilgi vermesi bakımından bu yazıtlar çok önemlidir. Diğer bir özellik ise Demokrasi uygulamalarını çağrıştıran anlayıştır. Türklerde sosyal devlet anlayışının ipuçlarını verir. Göktürk yazıtları Oğuzlar hakkında bilgi veren en önemli kaynaktır.
UYGURLAR:
* Orta Asya’da kurulmuştur. Tarihte İlk defa tam bir yerleşik hayata geçmiştirler.
* Sırasıyla Ötüken, Karabalgasun (Ordu Balık=Ordu Şehri) başkent yaptılar.
* Bilge Kağan kendi adına Karabalgasun yazıtını yaptırmıştır.
* Yüksek tekerlekli arabalar kullanmışlardır.
* Kendilerine özgü alfabe kullanmışlardır. Hareketli harfleri kullanmışlardır. Çinden sonra ilk kez Matbaayı ve kâğıdı kullanmışlardır.
* İlk kez yabancı bir dine Mani ve Budizm dinlerine geçmişlerdir.
AVARLAR: Orta Asya’da kurulmuştur. Bizans’ı vergiye bağlamıştır. İstanbul’u iki kez kuşattılar (Tarihte ilk kez İstanbul’u kuşatan devlet)
BULGARLAR: Avrupa’da kurulmuştur. İlk kez Hıristiyanlığı kabul eden devlettir.
HAZARLAR: Orta Asya kurulmuştur. İlk kez Museviliği kabul eden devlettir.
MACARLAR: Avrupa’da kurulmuştur. Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir.
PEÇENEKLER: Orta Asya’da kurulmuştur. Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir.
KIPÇAKLAR (Kumanlar): Avrupa’da kurulmuştur. Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir.
OĞUZLAR (Uzlar): Orta Asya’da kurulmuştur. İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Yerleşik hayata geçmelerinin en önemli nedenli İslamiyet’i seçmeleridir. Müslüman Oğuzlara Türkmen denir.
BAŞKIRTLAR: X. Yüzyılda yaşayışlarından bahseden kaynak İbn Faldan Seyahatnamesidir.
SİBİRLER: Orta Asya’da kurulmuştur. Anadolu’ya geçmişlerdir. Sibirya bölgesine adını veren topluluktur.
TÜRGİŞ DEVLETİ: Orta Asya’da kurulmuştur. Dağınık halde bulunan kabileleri bir araya topladılar. Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türgiş hükümdarıdır. İlk defa parayı kullanmışlardır.
KIRGIZLAR: Orta Asya’da kurulmuştur. En uzun destan Manas Destanını yazdılar.
KARLUKLAR: Orta Asya’da kurulmuştur. İslamiyet’i kabul ettiler. Moğollara bağlanan ilk Müslüman Türk topluluğudur.
KİMEKLER: Hükümdarı Hakan ve yabgu unvanlarını kullanmışlardır. Ülkeyi on bir ile ayırmışlar ve her ilin başında tutug (Kumandan=vali) unvanlı birisi bulunurdu.
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR ve MEDENİYET
1- Devlet Yönetimi
* Bir devletin var olabilmesi için halk, toprak (ülke), bağımsızlık ve siyasal örgütlenme, yani devlet yönetiminin bulunması gerekir.
* Oğuş = Aile
Urug = Soy
Bod = Boy (Siyasi yapının en alt kademesi) (Aile ve soyların bir araya gelmesiyle oluşur).
Ok = Kabile
Bodun = Boylar topluluğu
İl = Devlet (Siyasi yapının en üst kademesi)
* Hükümdarlar, Şanyü, kağan, han, hakan, idikut unvanlarını kullanırlardı.
* Ordu: Hükümdarların oturduğu başkenttir.
* Hükümdar eşine katun (hatun) denirdi. Devlet meclisine katılırlar ve elçi kabullerinde bulunurlar.
* - Buyruk (bakan) - Yargıcı (yargıç, tercümanlar, elçiler)
- İç buyruklar (Saray işleri ile ilgili bakan) - Ağıkğ (hazine)
- Tarkan, arpa (Saray görevlileri) - Bitigciler (katipler)
- Tudun (vali) - Aygucı (Başbakan)
- Tekin (prens) - Ayukı (Hükümet)
- Subaşı (Ordu komutanı)
* Askerlikte On’lu sistem kullanmışlardır. On’lu sistemin kurucusu Metehan’dır. En büyüğü onbin kişiden oluşurdu. Türklerde savaş silahları; ok, yay, kılıç, kalkan, mızrak, kargı ve süngü’dür.
* Askeri ve ekonomik, siyasi kararların alındığı bir meclis vardı. Bu meclisi Toy (Kurultay) denir. Bu meclise katılma hakkına sahip olanlara ise toygun adı verilir.
* Hükümdar olmadığı zaman toya Aygucı ve üge (Devlet Müşaviri) başkanlık eder.
2- Din ve İnanış
* Türklerin en eski inançlarının Totemizm olduğu bilinmektedir. Gök-Tanrı dinine inanırlardır. Şamanizm’de din adamlarına Şaman (Kam) denirdi. Hıristiyanlık, Musevilik, Manihaizm ve Budizm
* Cennete (Uçmağa), cehenneme ise (Tamuluk) denir.
* Türklerin cenaze törenlerine yuğ , Ölenlerin konulduğu mezara kurgan denirdi. Öldürdüğü düşman sayısı kadar balbal dikilirdi.
3- Sosyal ve Ekonomik Hayat
* Eski Türk toplumunda aile, ataerkil aile tipindedir. Kalıng (Kalın) başlık parası denirdi.
* Göçebe idiler. Misafirler için ayrılmış yere tör (Şeref köşesi) denirdi.
* Töre: Halk, Hükümdar ve Toy’dan meydana gelirdi.
* Genel olarak 3 çeşit vergi toplanırdı: “konut, hayvan ve toprak”. Vergiyi toplayanlara “ ımga veya ağıcı ” denirdi.
* Ötüken Uygurlarının, sürülerini otlatmaya çıkarmaya ayı olarak kabul ettikleri 19 Mayıs’ta yapılan Örüs Sara Bayramı vardır.
* Hunlarda ve Tufan Uygurlarında gördüğümüz “Yeni Yıl Festivali (hunlarda 21 Mart, Uygurlarda 9 Mart) ya da “Soğuk Yemek Festivali” bütün Türklerde yaygın hale geldiği gibi, Yakın Doğu’ya da Türkler tarafından yayılmış ve Nevruz Bayramı bundan kaynaklanmıştır.
* Kervanların geçtiği yollar, ipek yolu olarak adlandırılmıştır.
4- Yazı, Dil ve Edebiyat
* Göktürk alfabesi ve Uygur alfabesini kullanmışlardır. Uygur alfabesi hareketli harflerdi. Uygurlar matbaayı kullanmışlardır.
* Sözlü ve Yazılı Edebiyat: Sözlü edebiyatın en önemli türü destanlar dır. Türklerin hayat felsefelerini ve yaşayışlarını anlatan “ savlar ”, ölen büyükler için sevgi dolu sözler içiren “ sagu ”( ağıtlar ), Sürek avlarında, savaşlarda ve akınlarda, şölen ve toy adı verilen ziyafetlerde musiki ile bazı şiirlerin söylendiği “ koşuklardır ”.
* Zamanımıza kadar gelen en önemli Türk Destanı Hunlara ait olan Oğuz Kağan Destanı’ dır.
- Türeyiş Destanı ve Uygur Destanı (Uygurlar: Temur-Baka adına)
- Alp-Er Tunga (Sakalar) - Şu Destanı (Sakalar)
- Ergenekon Destanı (Moğollar)
- Türeyiş Destanı ve Bozkurt Destanı (Göktürkler)
- Manas Destanı (Kırgızlar; En uzun destan)
- Orhun abideleri (Kitabeleri): Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin olması, Türk devlet adamlarının millete hesap vermesi, devlet ve halkın karşılıklı görevlerinin belirtilmesi, Türk uygarlığı, yasaları ve kültürü, tarihinin ilk yazılı örnekleri olması bakımından çok önemlidir. Göktürk (II. Kutluk)
- Tarihte bilinen ilk Türk yazıtları Kırgızlara ait Yenisey Yazıtlarıdır .
* Türklerde ilk hukuk belgesi uygulara aittir.
5- Bilim ve Sanat
* 12 hayvanlı Türk takvimi kullanmışlardır. Türk devletlerinde bilgili kişilerden (yaşlılardan) oluşan meclise Keneş meclisi denir. Bu meclis Anadolu Selçuklularda “müşavere meclisi (Müşavere)”, Osmanlılarda ise “Meclisi meşveret” adını alırdı.
* Moğollar kendilerine yazıyı öğreten Uygur hocalarına bahşi adını vermişlerdir.
* Uygurlar çizgi resminde sanatında ileri gitmişlerdir.
* Hükümdarlara, Tekin, Kağan, Tarkan unvanları kullanırlardı.
* Türklere ait ilk sanat eseri Hunlardan kalma Pazarık Kurgan ’ında bulunmuştur.