Dikkat ve Özellikleri

[webmaster]

Reklam Alanı

DİKKAT VE ÖZELLİKLERİ
Algı: İnsanın çevresindeki varlık ve olayları, duyu organları yardımıyla alıp
yorumlayarak, anlamlı hale getirme sürecine denir.
Dikkat: Seçilmiş ve düzenlenmiş insan bilincinin yönlendirilmesi.
Alınan bilginin seçilmesi, yönlendirilmesi, kaydedilmesi ve etkin bir şekilde performans yaratabilmesi için kullanabilir halde kalmasıdır.
Seçici Dikkat: Dışsal ve içsel çevreden bilgi işlem sistemine diğer bilgiler eklenerek belli
bilgilerin girme sürecine denir.
Organizma, sürekli olarak hem içsel hem de dışsal çevreden gelen bilgi bombardımanına tutulur ve sadece belli bir miktarını özümseyebilir. Bu nedenle bir kaç uyaranın işleme girmesi için seçicilik gereklidir.
Örneğin şu anda beni dinlemeyi bırakın ve gözlerinizi kapatıp, çevrenizdeki sesleri dinleyin. Uzakta ve yakında farkına vardığınız yeni sesler var mı? Kalbinizin atışını hissedebiliyor musunuz? Ayağınızda çorap var mı? Oturduğunuz yer yumuşak mı, yoksa sert mi? Bedeninizin durumu nasıl ; beliniz, omzunuz, boynunuz rahat mı, yoksa gergin misiniz?
Dış uyarıcıların hepsinin farkında olarak okumaya devam etseydiniz, okuduğunuzdan bir şey anlamazsınız. Beynimizin giren duyu verilerini işleyerek anlamlı bir algı oluşturma kapasitesi son derece sınırlıdır. Bu nedenle beyin, belirli değişkenlerin etkisi altında sürekli seçerek algılar. Seçme olayı, algılama olayının en büyük özelliklerinden biridir.
Algısal seçimi etkileyen değişkenleri iki temel grupta toplayabiliriz. Bunlardan ilkini algılanan uyarıcıyla ilgili özellikleri ikincisi de algılayan bireyle ilgili özellikler oluşturur.
Seçiciliğin temelinde hem duygusal uyum, hemde everimsel yaşam kavgası yer alabilir. Bir duyu organı belirli bir tür uyarıcıya uzun süre maruz bırakılırsa, duyu organı o uyarıcıya uyum yapar. Uyarıcıda bir değişiklik olduğu zaman, hemen durumu farkına varır. Evrimsel yönden, uyarı değişkenliğinin hemen farkına varmanın önemini kavramak zor değildir.Doğada, hayvanlarla gelen tehlike, hareket halinde olan diğer yaratıklardan gelir.Bu nedenle hem avlayan, hem de avlanan hareketlerine dikkat etmek zorundadır.
Dikkatimizi çeken uyarıcı özelliklerinden bir diğeri de uyarıcının büyüklüğüdür. Uyarıcı büyüdükçe dikkatimizi daha çok çeker. Aynı biçimde uyarıcının şiddeti de dikkati çeker. Parlak renkler, yüksek sesler, şiddetli acı, kuvvetli koku hemen dikkatimizi çeker. Renkli uyarıcılar, renksiz uyarıcılardan daha kolaylıkla dikkatimizi çeker. Renkler arasında da saf renkler, karışık renklerden dikkati daha çok çeker.
Algısal seçimi etkileyen algılayıcıyla ilgili değişkenler: İçinde bulunduğumuz durumla ilgili beklentilerimiz o durumda bulunan uyarıcılardan hangisini seçeceğimizi önemli derecede etkiler. İşten eve dönerken çocukların bizi karşıladıkları köşede 1”gözümüz onları arar”.
İlgiler ve o anda içinde bulunulan gereksinimler algısal seçimi etkiler. İstanbul’da aynı sokakta yürüyen iki turistten biri mimarsa evlerin yapı biçimlerine dikkat eder, diğeri kedileri seviyorsa sokak kedilerini gözler. Aynı biçimde aç olan birey lokantadan gelen kokuları hemen farkeder, tok olan ise bunların farkına bile varmaz.
İnançlar ve bireysel değerler aynı biçimde algılamamızı etkiler. Dindar bir kişi, bir konuşmamın dinle ilgili kısımlarına, öbür yandan bir sanatkar, aynı konuşmanın sanatla ilgili yönlerinde dikkat eder.
Sporsal Etkinlikler Açısından Dikkat 3’ e ayrılır;
1) Yoğunlaştırılmış Dikkat ya da Konsantrasyon: algılama alanının bir nesne veya bir etkinlik üzerine bilinçli ve istekli bir biçimde yoğunlaştırılmasıdır. Örn. Atıcının hedefe konsantre olması.
2) Bölünmüş Dikkat: Bölünmüş dikkatteki yoğunluk çok sayıda nesneye yönlenmiştir ve konsantrasyon durumuna göre daha az yoğunluk içerisindedir.
3) Aktarıcı Dikkat: Duruma bağlı olarak dikkatin yönünün çok çabuk bir biçimde diğer bir olaya aktarılması, dikkat yoğunluğu ve dikkatin kapsamının çevreye istenen düzeyde uydurulması.
Dikkatin 3 Yaklaşımı
1)Bilgi İşlem Yaklaşımı
2) Sosyopsikolojik Yaklaşım
3) Psikofizyolojik Yaklaşım
Dikkatte Kayma
Dikkat sık sık bir konudan başka bir konuya atlar. Buna dikkatte kayma denir. Örneğin bir konferansta bazen konuşanın sesine, bazen söylediklerine, bazen yüz ve el hareketlerine, bazen elbisesinin bir kıvrımına ya da bizde uyandırdığı anılara dikkatimiz kayar. Bir manzarayı seyrederken göz hareketlerimiz, dikkat konusunun değiştiğini az çok belli eder. Bununla beraber, dikkat konusu göz hareketlerine nazaran çok daha sık değişebilir. Örneğin, bir konferans dinlerken gözümüzü konuşanın gözüne dikmiş olduğumuz halde dikkat konumuzun zaman zaman kendi iç yaşantımıza çevrildiği olur.
Sürekli dikkat denilen durum, dikkatin belli bir konumun sınırları içinde bir noktadan ötekine kaymasından ibarettir. Çok ilgi ile izlediğimiz bir maçı seyrederken dikkat hali bazen topa, bazen hakem ya da seyircilere doğru bir takım kaymalar yapar. Bununla beraber dikkat konusu maçla ilgili olarak sınırlanmıştır. Bu konu dışındaki etki ve uyaranların farkında olamayız. Örneğin üşürüz, sıçrayıp bağırmış olabiliriz ama bunların farkında olamayız.
Kahneman, mevcut tek bir dikkat havuzu olduğunu ve görevler gerektirdikçe esnek bir şekilde dikkatin paylaştırılabildiğini öne sürmüştür. Kahneman, görev gereksinimi değiştikçe kapasitenin değişebileceğini tartışmıştır. Bunun anlamı, mevcut dikkat kapasitesinin birey ile, sergilenen görev ile ve durumla ilgili belli koşullara bağlı olarak değişebileceğidir. Toplam kapasite aşılamadığında performansta azalma meydana gelmeyecektir.